F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

3.6. Xonalar mikroiqlimi ko‘rsatkichlarini tekshirish  gigiyenik 
baholash asoslari 
 
Havo muhiti odam organizmining salomatlik holati va funksional 
holatlarini aniqlab beradigan muhim omillar qatoriga kiradi. Havo 
muhitining odam organizmiga ta’siri homiladorlik davridan boshlanib va 
keyinchalik butun umri mobaynida davom etadi. Shuning uchun har 
qanday vaziyatlarda ham havo muhitining odam organizmiga eng 
muvofiq ta’sir etishini ta’minlash uchun shu muhitning eng optimal yoki 
odam organizmi uchun uzoq muddat davomida ta’sir ettirilganda ham 
salbiy oqibatlarga olib kelmaydigan befarq parametrlarda bo‘lishiga 
erishish kerak. 
Fiziologik va sanitar ahamiyati nuqtai nazardan havoning asosiy 
fizikaviy ko‘rsatkichlari quyidagilar hisoblanadi: harorati, namligi, 
havoning harakat tezligi va yo‘nalishi, atmosfera bosimi, havoning 
elektrlanish holati. Havoning harorati,  namligi va harakati tezligi berk 
xonalarda boshqarsa bo‘ladigan omillar hisoblanadi, bu omillarning berk 
xonalardagi yig‘indisi shu xonaning mikroiqlimini ta’riflaydi.  
Ayrim mualliflar mikroiqlim omillari qatoriga atmosfera bosimini 
ham kiritadilar. Ammo, germetik berkilmaydigan xonalarda havoning 

---

136 
 
atmosfera bosimi huddi tashqaridagidek bo‘ladi va bunday sharotida uni 
boshqarish mumkin emas. Shuning uchun atmosfera bosimining qiy-
matini meteolabil odamlar organizmiga ta’siri nuqtai nazardan hamda 
havoning absolyut namligini hisoblashda atmosfera bosimi qiymatini 
hisobga olish lozim bo‘ladi. 
Mikroiqlim omillari organizmga muntazam ta’sir ko‘rsatuvchi omil-
lar qatoriga kiradi. Ular organizmning termoregulyatsiyasi uchun katta 
ahamiyatga ega, chunki organizmda issiqlikning uzatilish jadalligini o‘z-
gartirish xususiyatiga ega va ma’lum darajada issiqlikning hosil bo‘lishi-
ga ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, mikroiqlim omilarining nomuvofiq 
parametrlari juda ko‘p organlar va sistemalarining funksional holatini 
o‘zgartirish xususiyatiga ega: yurak qon tomir sistemasi, MNS, 
oshqozon ichak yo‘li, endokrin sistemasi. Mikroiqlim omillari ayniqsa 
bemor organizmiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi, chunki turli kasalliklarda 
organizmdagi organlar va sistemalarning funksional holati o‘zgargan 
bo‘lib qoladi. Bundan tashqari,  mikroiqlimning muhim bir omili–
havoning harakati tezligi katta sanitar ahamiyatga egadir. Xonalardagi 
havoning harakati tezligi havoning almashinishiga ta’sir ko‘rsatadi, 
demak kasalxona xonalari havosining kimyoviy bakteriologik tozaligini 
belgilab beradi.  
Kasalxona xonalari mikroiqlimining 
gigiyenik me’yorlari San  Q va  M  0292-11 
“Davolash profilaktika muassasalarini 
loyihalash, qurish va undan foydalanish-
ning sanitar me’yorlari va qoidalari” 
keltirilgan. Bu hujjatda ko‘rsatlishicha 
talab etiladigan harorat parametrlari xona-
larning vazifalariga muvofiq o‘zgarishi 
mumkinligi, havoning nisbiy namligini 
optimal qiymati 40-60%, harakati tezligi 
esa-0,12-0,3 m/sekundni tashkil etishi 
kerak.  
Shu bilan bir qatorda shuni nazarda 
tutish kerakki, xonadagi havo haroratini hisobga olish xonaning harorat 
tartibini to‘liq ta’riflamaydi. Bunday ta’rif berish uchun xonaning 
harorat tartibini belgilovchi ko‘rsatkichlar - o‘rtacha harorat, vertikal va 
gorizontal yo‘nalishdagi harorat parametrlarini aniqlash talab etiladi. 
Katta yoshdagi odam organizmi uchun xonadagi o‘rtacha havo harorati 
3.6.1-rasm. Termometr