F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Mehnat  psixologiyasi

  jamoat-tarixiy  va  konkret  ishlab  chiqarish  sharoitlari, 

mehnat  qurollari,  mehnatga  o’qitish  usullari  va  ishlovchilarning  ruhiy  sifatlariga 

bo’lgan  talablarga  ko’ra  har  xil  turdagi  mehnat  faoliyatining  o’ziga  xosligini 

o’rganadi. 

Nafaqat  mehnat  faoliyatining  o’zi,  balki  mehnatkashning  shaxsi,  xususan, 

kasbiy  qobiliyati  ishlab  chiqarish  muhiti,  shaxslararo  muloqot,  mehnat 

predmetlari  va  mahsulotlari,  ishlab  chiqarishga  o’rgatish  va  va  kasbiy 

orientatsiya usullari va shunga o’xshashlar ham mehnat psixologiyasini o’rganish 

ob’ekti bo’lib hisoblanadi. 

Zamonaviy  mehnat  jarayonida  insonga  nafaqat  organizm,  balki  avvalombor 

shaxs,  ya’ni  ijtimoiy  negiz  kabi  qarash  lozim  bo’ladi.

 

Mehnat  faoliyatining 

sharoitini  yaxshilash  ishlovchining  shaxsiy  xususiyatlarini  (ekstravertlilik, 

introvertlilik,  ruhiy  jarayonlarning  harakatchanligi,  intellekti,  xotirasi  va 

boshqalar) maksimal bosqichda e’tiborga olishni talab etadi. 

Shunday  qilib,  ko’rib  chiqilgan  aqliy  mehnatning  fiziologik  va  psixologik 

aspektlari shuni ko’rsatadiki, ish jarayonidagi asab-emotsional zo’riqish oliy asab 

---

 

354 

 

faoliyati,  markaziy  asab  tizimi,  vegetativ,  yurak-qon  tomir  va  endokrin  tizimi 

funktsiyasining  o’zgarishi  bilan  namoyon  bo’ladi,  hamda  ishlovchilarning 

shaxsiy fazilatlari, shu jumladan aqliy va ruhiy faoliyatiga ta’sir ko’rsatadi. 

Intellektual  faoliyatda  mehnat  jarayonini  optimallashtirish  maqsadida  N.Ye. 

Vvedenskiy  va  uning  izdoshlari  sekin-asta  ishga  kirishish,  mehnatning  optimal 

ritmini  ushlab  turish,  bajarilayotgan  operatsiyalarning  ma’lum  ketma-ketligiga 

rioya  qilish,  mehnat  va  dam  olishni  to’g’ri  tashkillashtirishni  o’z  ichiga  olgan 

qator  tamoyillarni  ishlab  chiqdilar,  bu  mehnat  ko’nikmalarini  ishonchli  tarzda 

ishlab  chiqish  va  mustahkamlash  imkonini  beradi.  Toliqishning  oldini  olish  va 

yuqori bosqichdagi ishlash qobiliyatini saqlab qolishga  imkon  beruvchi  autogen 

va  psixologik  mashqlar  seanslari  haddan  tashqari  zo’riqish  profilaktikasining 

muhim elementi bo’lib hisoblanadi.