F. D. Xodjaboyev Navoiy davlat pedagogika instituti «Informatika va o‘qitish metodikasi»

Nazorat savollari
1. Internet nima?
2. Gipermatn nima?
3. Internet Explorer dasturining vazifasi nima?
4. Trafik nima?
5. URL nima?
Adabiyotlar

1. 
   R.R.Boqiyev, R.Yu. Mehmonov, D.K.Husnitdinova «Bolalar bog‘chasida kompyutеr savodxonligi» O‘quv qo‘llanma Toshkent - 2010.
   
2. 
   Aripov M va boshqalar. Axborot tеxnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. -T.: «Nashr», 2009.
   
3. 
   Raxmonqulova S., Marahimov A. Internetda ishlash asoslari. -T.: 2001 y.
   
4. 
   Qosimov S. va boshqalar. Axborot tеxnologiyalari. - T.: 2006 y.
   
5. 
   Zamonaviy axborot –kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish. ma’ruzalar matni 2011
   

14-mavzu: Elektron pochta va unda ishlash


Reja:

1. 
   An’anaviy pochta xizmati.
   
2. 
   Elеktron pochta xizmati va uning afzalliklari.
   
3. 
   Skayp, Mеyl Agеnt, Google Talk, ICQ dasturlari va ular orqali muloqot o‘rnatish.
   
4. 
   Spam tushunchasi, spamlarning turlari va ularga qarshi kurashish
   
5. 
   Elеktron pochtadan foydalanish va elеktron xabarlarni almashish madaniyati.
   

Tayanch iboralar: Intеrnеt, E-mail, Skayp, Mеyl Agеnt, Google Talk, ICQ dasturlari, blog, chat, filtrlar va qora ro‘yxat, «Spam».

Elektron pochta (E-mail). Internet taqdim etadigan mashhur, ommabop xizmat turi sanaladi. Uning xususiyati shundaki, elektron poch­ta ma’lumotlarni kompyuter orqali jo‘natadi va qabul qiladi.

Ma’lumotlarni elektron pochta orqali jo‘natishda Internet kompyu­terlari o‘rtasida hisoblangan SMTR protokolidan (Simrle Mail Trans­fer Rrotocol) foydalaniladi. Xabarlar papkasiga kirishga ruxsat olish uchun olislashgan kompyuterlarda IMAR (Internet Message Access Rro­tocol) kirish protokollaridan foydalaniladi. Odatda, e-mail xabarlari faqat matndan iborat bo‘ladi, lekin unga ikkilik - fayl, grafik tasvirni, shuningdek, audio va video faylni kiritish mumkin. Buning uchun mijoz ham, server ham MIME (Multirurrose Internet Mail Extension) - Internetning ko‘p maqsadli pochta kengaytmasi bilan ishlay olishi kerak. MIME standarti Internetga ma’lumotlarni uzatishni ta’minlay olishi uchun ishlab chiqilgan. Bu ma’lumotlar sof matndan tashqari ma’lumotlarning ikkilik tizimini o‘z ichiga oladi.
Hozirda elektron pochtaning ko‘plab dastur-mijozlari mavjud: mail, elm, rine, Eudora, Netscare va hokazolar. Agar Internetga kirishga ruxsatingiz bo‘lsa, demak, sizning o‘z pochta manzilgohingiz mavjud (E-mail adres). Internetdagi pochta manzilgohi bir-biridan @ (ampersand) belgisi bilan ajratilgan ikkita qismdan iborat bo‘ladi, @ gacha turgan pochta manzilgohi - bu pochta qutisini bildiradi, @ dan keyingisi esa host-kompyuter manzilgohidir.
Elektron pochta manzilgohi shakli quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
@ manzilgoh, host-kompyuterdan foydalanuvchi nomi.
Masalan:
[e-mail]
[e-mail]
Elektron pochta keng ko‘lamdagi vazifalarni bajarish imkonini beradi. U turli xil axborotni olish vositasi bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Elektron pochta orqali axborot olishning oddiy yo‘li javob bera oladigan kishiga savol berishdir.
Ko‘plab tezkor munozaralarda qatnashish pochta jo‘natmasining elek­tron ro‘yxatini tashkil qilish imkonini beradi. Fikrlar almashuvi shaklining bunday qoidasi elektron pochtani turli mavzular bo‘yicha yig‘ish va tarqatishga asoslangan. Shu maqsadda ma’lum bir munozara ishtirokchilari bitta ro‘yxatga kiradi. Jo‘natma ro‘yxati (mailing lists) aniq mavzu qiziqtiradigan va u holda pochta olishni xohlagan kishilar ro‘yxatidir. Elektron pochta guruhining mavzusi keng yoki tor bo‘lishi mumkin. Mavzu bo‘yicha mazkur ro‘yxatga mos keluvchi barcha ma’lumotlar ishtirokchilar o‘rtasida tarqaladi. Agar keladigan ma’lumotlarga sharx yoki javob yoziladigan bo‘lsa, bu javob ham ro‘yxat bo‘yicha ishtirokchilarga tarqatiladi.
Elektron pochta guruhi boshqariladigan va boshqarilmaydigan bo‘lishi mumkin. Boshqariladigan guruhning ma’lumot jo‘natuvchi ma’muri bo‘ladi. U o‘z kompyuteridagi resurslarni muhokama ishtirokchilariga taqdim qiladi, keladigan xabarlarni qayta ishlaydi, har bir xabarni ko‘rib chiqadi va mavzuga tegishli bo‘lsagina jo‘natadi.
Boshqarilmaydigan guruh a’zolari (bunday guruhlar keng tarqalgan) mazkur adres ro‘yxati bo‘yicha hamma ma’lumotlarni oladi. Jo‘natma ro‘yxatining dasturiy ta’minoti ichida LISTSERV va Majardomo dasturlari nisbatan keng tarqalgan. Bu dasturlar jo‘natmalarni ro‘yxatga qo‘shish, o‘chirish uchun eski ma’lumotlar ichidan berilgan axborotlarni qidirish, standart fayllarga o‘zgartirishlar jo‘natish uchun foydalaniladi.Masalan, LISTSERV da barcha ro‘yxatlar Listserv xizmat nomiga ega. Siz o‘z so‘rovingizni [e-mail] (AQSh) yoki [e-mail] (Evropa) manzilgohi bo‘yicha jo‘natishingiz mumkin. Net harrening jo‘natmasi Internetda ro‘y berayotgan barcha voqealardan xabardor bo‘lish imkonini beradi. Obuna bo‘lish uchun quyidagicha xat jo‘natish lozim:
Manzilgoh: [e-mail]