Evolyutsiya nazariyasi

3-4-seminar mashg’ulot
Mavzu: Yerda hayotning paydo bo’lishi va rivojlanishi
Mashg’ulotning ta’lim maqsadi: Talabalarga Yerda hayotning paydo bo’lishi va rivojlanishi,hayotning kelib chiqishi haqidagi asosiy nazariyalarni tushuntirish.
Mashg’ulotning tarbiyaviy maqsadi: Yerda hayotning paydo bo’lishi va rivojlanishi,hayotning kelib chiqishi haqidagi asosiy nazariyalarni tushuntirish orqali talabalar ilmiy dunyoqarashini kengaytirish.
Mashg’ulotning rivojlantirish maqsadi: Talabalarning Yerda hayotning paydo bo’lishi va rivojlanishi,hayotning kelib chiqishi haqidagi bilimlarni ijodiy fikr yuritish ko’nikmalarini rivojlantirish.
Jihozlar: Mavzuga oid rasmlar, jadvallar, slaydlarning slaydini ekran orqali namoyon qilish.
Mashg’ulotda foydalaniladigan texnologiya:
Lokal darajada Atamalar zanjiri, Venn diagrammasi,
Klaster
Xususiy metodik Hamkorlikda o’qitish texnologiyasi arra
daraja metodi
Mashg’ulotning borishi.

4. 
   Tashkiliy qism.
   
5. 
   O’tgan mavzuni og’zaki savollar yordamida so’rash va baholash.
   
6. 
   Yangi mavzuni o’zlashtirishga talabalar diqqatini qaratish.
   

Yangi mavzuning rejasi:
1.Hayotning ta’rifi.
2. Hayotning paydo bo’lishi to’g’risidagi nazariyalar.
3. Hayotning kimyoviy evolutsiyasining asosiy bosqichlari.
4. Hayotning biologik evolutsiyasining boshlanishi.
“Baliq skeleti ” usuli uchun ekspet varag’i:





Mavzu mazmuni: Hayot va uning paydo bolishi eng dolzarb, shu bilan birga eng qiyin muammolardan biridir. Bu muammolami ijobiy hal qilish uchun, avvalo, hayot o‘zi nima? degan masalani hal etishi zarur.F. Engels birinchi marta hayot muammosiga ilmiy to
mondan yondashgan. Engelsning qayd qilishicha, hayot tirik materiya harakatining alohida formasidir. Engels hayotga quyidagicha ta’rif bergan: «Hayot — oqsil jismlaming yashash usulidir, ulami qur-shagan tashqi tabiat bilan boiadigan to‘xtovsiz moddalar al­
mashinuvi bu usulning muhim momentidir, zero mazkur almashinuv to ‘xtashi bilan hayot ham to‘xtaydi, bu esa oqsilning buzilishiga olib keladi». Genetik olim Dubinin «Yerdagi hayot ko‘rinishini tarix axboroti va o‘zini-o‘zi vujudga keltirishga ega ochiq sistemadagi DNK, RNK va oqsilning o‘zaro ta’siri deb xarakterlasa boiadi», degan edi. 1829-yili nemis olimi F. Vyoler laboratoriya sharoitida kaliy sianid bilan ammoniy sulfatni qizdirib, organik modda — mochevina olishga muvaffaq bo‘ldi. Bu bilan organizmdan tashqari holatda anorganik moddalardan organik moddalar hosil qilish mumkinligini amalda isbotladi. Vyoler tajribasidan keyin 150 yil mobaynida turli mamlakatlar olimlari organik moddalaming yanada murakkab tuzilishga ega bo‘lgan
uglevodlar, aminokislotalar va oddiy oqsil birikmalarini sintez qildilar. Chunonchi, 1954 yilda Kembrij universitetining xodimi F. Zinger o‘z shogirdlari bilan birgalikda insulin oqsilidagi aminokislotalarning joylashish tartibini aniqladi hamda uni sintez qildi. 1959-yili olimlardan Muru va Steynu ribonukleaza oqsili strukturasini aniqlab, so‘ng uni sintez qilishga erishdi. Hozirgi vaqtda laboratoriyalarda sintez qilib olinadigan organik moddalarning umumiy soni yuz mingdan oshib ketdi. XVII asrda yashagan Italiya olimi Franchesko Redi hayotning o‘z-o‘zidan paydo boiishi to‘g‘risidagi bunday tasavvurlar noto‘g‘riligini birinchi boiib tajribada isbotladi. U o‘z tajribalarida shisha idishlarga bir parchadan go‘sht solib, ba’zi idishlarning ustini doka bilan yopib, ba’zilarini ochiq holda qoldirdi. Ochiq holdagi idishlardagi go‘shtlarga pashsha qo‘ngani uchun tez orada ularda qurt paydo boidi va rivojlandi. Yopiq shisha idishlardagi go‘sht sasib chirisa ham, ularda hech qanday qurt rivojlanmadi. Redi o‘z tajribalariga asoslanib, hasharotlar chiriyotgan go‘shtdan emas, balki urg‘ochi pashshalar qo‘ygan tuxumdan rivojlanishini ta’kidladi.Mikroskop kashf etilishi va qoilanilishi tufayli XVIII asrga kelib, mikroorganizmlar olami m aium b o ia boshladi. Natijada hayot o‘z-o‘zidan paydo boiishi to ‘g‘risidagi fikrni ba’zi olimlar eksperimental y o i bilan isbot qilmoqchi boidilar. Jumladan, angliyalik Nidgem 1745-yili pichan ivitilgan suvda o‘z-o‘zidan mayda infuzoriyalar paydo boiishini tajribada isbotlashga urinib ko‘rdi. Hayotning o‘z-o'zidan paydo boiish g‘oyasi Fransiya olimi Byuffon tomonidan ham quwatlandi. Fransiya mikrobiologi Lui Paster tajribalar o‘tkazib, yirik organizmlargina emas, hatto eng mayda organizmlar ham o’lik tabiatdan o‘z-o‘zidan bolmasligini isbotlab berdi.