Эстетика фанидан маърузалар матни

УЛУҒВОРЛИК - табиат, жамият, инсон ва унинг фаолияти маҳсулотларида намоён бўладиган манънавий аҳлоқий тушунча. Улуғворлик белгисига эга бўлган барча нарса ва ҳодисаларга хос умумийлик меъёрий баркамолликдир.Табиатда улуғворлик баланд тоғлар, қудратли шаршаралар тимсолида намоён бўлади. Улуғворлик ҳисси умуминсоний, умумий белгилари билан бирга ижтимоий шартланган, аниқ тарихий табиатга ҳам молик қаҳрамонликда алоҳида нафосат ва ахлоқий бирликда тўлиқ ҳамда бевосита намоён бўлади. Санъатнинг турли кўринишлари улуғворликни тасвирлашни хилма-хил имкониятларидан фойдаланади. Санъатдаги улуғворлик бадиий мазмун ва шакл имкониятлари воситасида ифодаланади, лекин бунда ҳал қилувчи ролни ғоя ўйнайди. Ғоя мукаммал шаклнинг зарурлигини юзага келтириб, санъат асарининг буюклик даражасини белгилаб беради. Улуғворликни Кант иккига ажратади; математик ва динамик улуғворлик. Математик улуғворлик экстенсив миқдорни, макон ва замондаги кўламли миқдорни, динамик улуғворлик куч ва қудрат миқдорини ўз ичига олади.
ФОЖИАЛИЛИК - воқеликнинг энг муҳим, чуқур зиддият ва тўвнашувлари ҳаёт ва ўлим,озодлик ва мутелик, ақл ва туйғу, қонун ва бурч шахсий ва ижтимоий муносабатларни ўзига хос тарзда ифода этувчи фалсафий тушунча. Санъатдаги фожеалилик ҳақида фикр юритганда санъат асарларидаги фожеали оҳанглар, фожеавийлик санъати ва ниҳоят, фожеавийлик санъат тури каби муаммолар алоҳида мушоҳада қилиниши лозим. Ҳар қандай фожеа замирида муайян фожеали тўқнашув, зиддият ётади. Фожеа услубининг умумий белгилари қаторига кенг умумлашган интилиш, тафаккур бойлиги, соддалик ва яхлитлик, ҳаяжон ва эҳтиросларнинг юксаклиги кабилар киради. Фожеа тарихий даврнинг бурилиш пайтларида, эски ижтимоий алоқалар ва муносабатлар барбод бўлиб, қарашлар, эстетик ва ахлоқий ақида қоидалар қайта баҳоланаётган шароитда равнақ топади.
КУЛГИЛИЛИК ҳақидаги мавжуд барча назариялар кулгилиликнинг предметини объектив хусусият сифатида ёки шахснинг субъектив имкониятлари натижаси ёҳуд субъект ва объект ўзаро алоқадорлигининг натижаси сифатида кўриб чиқишади. Мазкур учта методологик ёндошув кулгилиликдаги кўпмаъноликнинг юзага келишига сабаб бўлади.
Эстетик тафаккур тарихида кулгилилик бир қадар кенг ўрганилган. Жумладан, Афлотун ожиз ва лаёқатсизларни кулгили одамлар, дейди. Нодонлик эса инсонни кулгили қилади. Бироқ, кулгилиликнинг моҳияти, унинг келиб чиқиши сабаблари ҳақида Афлотун бирор-бир фикрни айтган эмас. Қулдорлик тузуми зодагонларининг намоёндаси бўлган Афлотун учун кулгилиликнинг демократик моҳияти бегона эди.
Арастунинг фикрига кўра, кулги айрим хатоликлар ҳамда кишиларга озор етказмайдиган ва зарар келтирмайдиган ҳунукликни келтириб чиқаради. Инсондаги жаҳлдорлик, сускашлик, қизғончиқлик, субутсизлик, иззатталаблик, шуҳратпаррастлик каби иллатлар кулгилилик учун объект бўлади. Аристотель фикрича, кулги-ахлоқ ҳудудларини безарар бузишдир