Erte taniw


 Din ha`m ta`sawwif - «Devani hikmet» tin` jetekshi ideyaliq negizi



Download 435,12 Kb.
Pdf ko'rish
bet29/54
Sana11.11.2022
Hajmi435,12 Kb.
#864158
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   54
Bog'liq
dokumen.tips erte-dawir-qaraqalpaq-a

 
7.2. Din ha`m ta`sawwif - «Devani hikmet» tin` jetekshi ideyaliq negizi. 
Hikmetlerde Xoja Axmed Yassawiy ati «Qul Xoja Axmed», «Xoja Axmed Yassawiy», «Axmed 
Ibn Ibrahim», «Sultan Xoja Axmed Yassawiy», «Yassawiy miskin Axmed», «Miskin Yassawiy» 
ha`m «Xoja Axmed» ta`rizinde berilgen. 
Til ha`m uslub jag`inan da «Devani hikmet» nusqalari bir-birinen u`lken parqi bar. «Devani 
hikmet» tin` bir nusqasi da Yassawiy tilinin`, XII a`cirdin` da`l tiykarg`i esteligi bola almaydi. Sebebi 
Yassawiy hikmetleri awizdan-awizg`a o`tip, kitaptan-kitapqa o`tip o`zinin` da`slepki tillik sapasin 
a`lle qashan o`zgertip jibergen.


- 36 - 
Din ha`m tasawwip -»Devani hikmet» tin` jetekshi ideyaliq mazmini. Axmed Yassawiy islam 
dininin` nizam-qag`iydalari ha`m u`rp-a`detlerinin` jiyindisi bolg`an «shariyat»ti, «tariqat»ti, ishqi 
ilahiyi-»ma`rifat»ti, quday ha`m og`an erisiwdi - «haqiyqat» ti na`siyatlaydi. 
Kitap Axmed Yassawiydin` sufistlik ideyadag`i pikiri menen baslanadi: 
A`y, a`hli musilman, 
So`zime inan, 
Bul dun`ya o`tkinshi, 
Bul dun`ya zindan. 
Ol negizgi dun`yada bolip atirg`an a`dalatsizliqlarg`a qarsi shig`adi. Biraq ol a`dalatsizliqlar 
menen bul ha`sh qanday gu`resip bolmaydi. Alla tala olardi qatal jazalaydi. Al senin` bolsa, ol jaqta 
ekinshi o`mirin` baslanadi, - dep u`gitleydi. 
Basim topraq, ko`zim topiraq, o`zim topraq, 
Haqiyqatqa jetermen - dep ruwxim tarqaq, 
Ol dun`yada bolar eken tek haqiyqat.
Tamshi bolip jer astina kirdim, mine.
Yassawiy allatalani alg`islaw menen bir qatarda o`zi jasag`an ja`miyetke sinap-minewshi ko`zleri 
menen qaraydi. Patsha, wa`zir, sultan siyasatlari da og`an jaqpaydi. Xaliqtin` da`riwishlerdin` 
u`gitlerin tin`lamay atirg`anlig`ina qatti naliydi. 
A`hli dun`ya xalqimizda sawat yoq, 
Patshalarda, wa`zirlerde a`dalat yoq, 
Da`wrwishlerdin` duwasinda inabat yoq, 
Bir g`aniybet bashin`izg`a tu`shti doslar 
Axirzaman alimlari zalim boldi, 
Xoshametti a`ylegenler alim boldi, 
Haqni aytqan da`rwirshilerge g`a`nim boldi, 
A`jep sumliq zamanlar boldi doslar 
Xoja Axmed Yassawiy sol da`wirdegi quran su`releri menen bir qatarda payg`ambar ha`m 
a`wliyeler haqqinda an`izlardi da jaqsi bilgen. O`zine ta`n shayirshilig`i bar. Arab, parsi ha`m 
tu`rkmen poeziya u`lgilerin jaqsi o`zlestirgen ha`m oni a`piwayi tu`sindirip bere alg`an shayir. 
Da`rwish kiyimin kiyinip, joqshiliqta o`mir keshirgen. O`zin islam dininin` na`siyatshisi esaplag`an. 
Ol o`zinin` qosiqlarin ha`mme birdey oqiy almaslig`in da sezedi. 
Menin` aytqan hikmetimnin` sani yoqdur, 
Ha`mmelerge oqip alar imkan yoqdur,
Xoja Axmet so`zi erur da`rtke da`rman, 
Taliplarg`a bayan etsem qalmas a`rman. 


- 37 - 
Yassawiydin` pikiri boyinsha adam balasinin` en` basli dushpani - na`psi. Adamnin` na`psi jasirin 
tu`rde orinlanatug`in bolsa bul - urliq. Biraq allatala oni bilip, esapqa alip turadi. Sonin` ushin da men 
alla tala ta`repindemen dep aytadi: 
Ag`ash atqa mingizip, 
Salsa soni la`ha`tke, 
Eki iynin`de perishte, 
Tutar soraw-juwapqa, 
Dozaqqa tutar basin`di, 
Ko`resen` ko`p xorliqti, 
O dun`yada hesh waqit, 
Keshirmeydi xorliqti. 
Yassawiy haqiyqiy sufist. Ol derlik ha`r bir hikmetinde bul dun`yanin` go`zzallig`in umitiwdi ilaji 
bolg`aninsha ha`r qanday adam xorzar jasap, o dun`yanin` ra`ha`tin ku`tiwi kerekligi haqqinda 
uqtirmaqshi boladi. 
Bilgin` kelse axirettin` sawdasin, 
Umit tezden bul dun`yanin` g`awg`asin, 
Sen terersen` sonda ja`nnet miywasin,
Bas qosarsan` ja`nnet g`ulmanlarina.
Qullasi, Yassawiy «Bul dun`yada ha`mme na`rsege qanaat etiw kerek» deydi. 

Download 435,12 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish