Erkinlik chegaralari

Erkinlik chegaralari
So‘z erkinligi va nafratga to‘la ritorika o‘rtasidagi huquqiy chegaralar qayerda? Internetdagi bullingga (boshqalarni tahqirlash, zo‘ravonlik) qarshi huquqiy himoyani qanday kuchaytirish mumkin? Inson huquqlari bo‘yicha huquqshunos, Global Shapers Tashkent Hub tashabbusining kurator-asoschisi Dilfuza Kurolovaning maqolasida.
14 sentabr 2020, 12:14 Kolumnistlar Jamiyat
Bir kishining erkinligi boshqa birovning erkinligi boshlangan joyda tugaydi degan fikr hammaga ma’lum. Shu bilan birga, O‘zbekiston Konstitutsiyasi so‘z erkinligini kafolatlashini yodda tutishimiz zarur. Biroq, bu huquqning chegaralari bormi va bir shaxsga zarar yetkazadigan harakatlar yoki harakatsizliklar uchun javobgarlik qayerdan boshlanadi?
So‘nggi paytlarda Internet tarmog‘ida internet-bulling yoki muayyan masala bo‘yicha o‘z fikrini bildirganlarni «ta’qib qilish» hollari tez-tez uchrayapti va ijtimoiy tarmoqlarning o‘zbek segmenti ham bundan istisno emas.
Ko‘pincha, jamiyatimizda umumiy qabul qilinadigan fikrlardan farq qiluvchi g‘oyalarni targ‘ib qiluvchi insonlar nafratli so‘zlarni yozadiganlarning ta’qibiga uchrashadi. Shaxsni ta’qib qilish unga ma’naviy va jismoniy zarar yetkazadi, bunday harakat minglab Internet-auditoriyasi bo‘lgan foydalanuvchi tomonidan amalga oshirilganda esa uning ko‘lami oshadi.
Ushbu zo‘ravonlik qurbonining tarafdorlari ham onlayn hujumlarga duch kelganda, vaziyat yanada og‘irlashadi, bu qo‘rquv va shaxsiy fikrini bildirishni istamaslikka, kelajakda esa — ijtimoiy loqaydlikka olib kelishi mumkin.
So‘z erkinligi huquqi borasida qanday xalqaro standartlar mavjud? Mamlakatimiz qonunchiligi onlayn-ta’qib qilish holatidan qanday himoya qiladi? Bunday nafratli so‘zlar mualliflarining javobgarligini qanday oshirish mumkin?
Keling, ushbu savollarga navbat bilan javob topishga urinib ko‘ramiz. Huquqiy chegaralarni belgilashdan oldin, nafratli so‘zlarni yozish ko‘pincha so‘z erkinligiga o‘tkazilayotgan bosimning asl sababi bo‘lgan — yolg‘on ma’lumot tarqalishidan tubdan farq qilishini aniq tushunish lozim.