Ёритиш электр

9.3. Ёритгичларни маҳкамлаш ва осиш

Ёритгичларни тузилиши ва электр тармоқни ўтказиш усулига кўра ёритгичларни осиш ва маҳкамлашни қуйидаги турлари мавжуд: шпелка ёки илгакка трос ёки трос симида илиш; пўлат трубкага маҳкамлаш кронштейнга, осиш тросига ёки устунга, қутига, шинопроводга, биноларнинг тирқишлари ва осма шипга ўрнатилади.

Плафонларни девор ва шипларга маҳкамланган тахта розеткаларга ўрнатилади. Ёритгичларни бевосита электр симларнинг ўзига илиш ман этилади.
Ёритгичларни илиш учун мўлжалланган мосламалари тузилишлар, деталларни дюбеллар ва бурилиш қисмлари дюбель михлар ёрдамида шипга, девор устунларига маҳкамланади.
Электр монтаж ташкилотлари заводлар учун ёритгичларни маҳкамлашга кўп турдаги маҳсулотлар ишлаб чиқаради: девор ёки бино устунларига ўрнатиш имкони бор кронштейнлар бўлиб улар чўғланма, люминесцент ва симобли лампалари маҳкамлаш учун мўлжалланган; кўприкларга ўрнатилган ёритгичларга хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган кронштейнлар (КРПм–симобли люминесцент ва чўғланма лампаларга ва КЛПм–люминесцент лампаларга). Бундай кронштейнлар хизмат қилиш жараёнида буриш учун қулай имконият берадиган қурилмага эга бўлиб, лампаларни алмаштиришда бир қанча қулайдир.
Кронштейнлар тузилиши резьбали ва ҳалқали ёритгичларни илиш, амортизаторлар ва буриш мосламалари ва ҳ.к.з. ларни ишлатиш имкониятини беради. Трубкали осгичлар ёритгичларни бинода қаттиқ маҳкамланиши таъминлайди.
Ёритгичларни монтаж учун бир андозадаги осгичлар кронштейнлари, ферманинг пастки қисмида маҳкамлаш учун пўлат трубкалардан ясалган устунлар, ёритгичларни ушлагичлари йиғмаси билан ҳамда ёритгичларни чекка, тўсгичлар, майдончалар, ўтиш жойларига маҳкамланадиган стойкалар ва ҳ.к. сериясини ишлаб чиқмоқди.
5 кг гача оғирликка эга бўлган якка ёритгичларни бино томининг плиталарига маҳкамлаш учун шип розеткаси билан йиғмада ўрнатиладиган илгаклар ишлаб чиқарилади.
Шип розеткаси бино томининг ёритгичлар илинадиган сим чиқувчи тешикларни беркитиш учун хизмат қилади.
Шу билан бирга розеткада ёритгич симларини тармоқ симлари билан люстра қисқичлари ёрдамида уланади. Ҳар бир илгакнинг учи изоляцияланган.
Илгакнинг изоляцияси ёритгични ток ўтмайдиган металл қисмларини, электр тармоқнинг пўлат трубалари ёки ерга уланган металл арматура, темир бетон плиталар билан беҳосдан уланиб қолинишини олдини олади.
Илгаклардан ташқари, темирли шпилькалар ҳам ишлаб чиқарилиб, улар ёрдамида деворга, шипга маҳкамланадиган ёки осма ёритгичлар қотирилади, улар халқа эмас, тешикли скобалидир. Ёритгичларни заводларда ишлаб чиқарилган буюм ёки морслам ҳамда тузилишлардан фойдаланилса, меҳнат ҳажми ва иш нарҳини арзон бўлишига олиб келади.
Талаб қоидаларига асосан ёритгични илиш учун мўлжалланган мосламалар 1 соат давомида бузилишсиз ва деформацияларсиз ёритгични вазнидан беш баравар оғирроқ юкни кўтариш, кўп лампали мураккаб 100 люминофорлилар учун эса, люстрани икки баравар кўпроқ 80 кг юкни кўтариб туриши керак. Ёритгичлар қатори ва баланлиги бўйича кўзга ташланадиган четга чиқишига эга бўлмасликлари керак.
Ёритиш қурилмаларининг монтажи ва ишлатиш вақтида ёритгич ва электр тармоқ ўртасида штепселли тешикли уланишлар жуда қулай. Штепселли уланишлар қўлланилганда лойиҳа бўйича ёритгичлар қурилиши безак ишлари якунланганда монтаж қилинади, штепселли тешикларни эса вақтинчалик уланишлар учун қўллаш мумкин. Бу қиймат бўлган ёритгичларни айниқса, люминесцент ёритгичлар бузилишини олдини олади. Ишлатиш вақтида ёритгичларни таъмирлашда уни тармоқдан тез ва осон ажратилиши, тозалаш ишлари, кўриб чиқиш ишлари ва алмаштириш осонлик билан амалга оширилади.
Штепсель уланишнинг асосий деталлари–зичланишли букланишли (накладной) гайка билан уланган розетка ва вилка иссиққа чидамли пластмассадан ясалади. Штепселли уланишлар, доимий ёритгичлар уланадиган штанга ва трубали кронштейнларни оконцовка қисми учун хизмат қилади. Агар тармоққа кўчма электр истеъмолчиларни улаш керак бўлса, ишга тушмаган вақтда розеткани беркитувчи пружина мавжудлигидаги кронштейнлар, ферманинг пастки қисмида маҳкамлаш учун пўлат трубалардан ясалган стойкалар ёритгичларни ушлагичлари комплекти билан хамда ёритгичларни перила ёки кўприкчалар сақлагичларига маҳкамланадига стойкалар ва ҳ.к. сериясини ишлаб чиқарилади.
Ёритиш қурилмаларининг монтаж ва ишлатиш вақтида, ёритгич ва электр тармоқ ўртасида штепселли тешикли уланишлар жуда қулай. Штепселли уланишлар қўлланилганда лойиҳа бўйича ёритгичлар қурилиши безак ишлари якунланганда монтаж қилинади, штепселли тешикларни эса вақтинчалик уланишлар учун қўллаш мукин, бу қиймат бўлган ёритгичлар бузилишини олдини олади. Ишлатиш вақтида ёритгичларни ремонт тозалаш, кўриш ва алмаштириш учун тармоқдан тез ва осон ажралиши таъминланади.
Штепсель уланишнинг асосий деталлари–зичланишли накладной гайка билан уланган розетка ва вилка иссиққа чидамли пластмасадан бажарилади. Штепселли уланишлар, стационар ёритгичларни оконцовка биринчи қисми учун хизмат қилади. Агар тармоққа кўчма электр истеъмолчиларни улаш керак бўлса, ишга тушмаган вақтида розеткани беркитувчи пружина мавжудлиги билан ажралиб турадиган бошқа турадаги штепсель уланишдан фойдаланилади. Штепселли уланишни яна бир тури илгак ва тросларда маҳкамланган станция ёритгичларни тармоққа улаш тузилишига эга моделни ишлаб чиқарилади.
Тросли ўтказиш вақтида ёритгичларни илиши учун обёймали тросли подвескаларни қўлланилади. Агар тросли ўтказиш ҳисояланган кабеллар билан бажарилаган пластинадаги илгакка ёритгични илиб қўйилади (54–расм).
Тросли ўтказишни АРТ сими билан бажарилса, ёритгич подвескасини, илгак билан таъминланган тармоқловчи қути билан таъминланган тармоқловчи қути томонга бажарилади. Қути ичида магистрални кесишсиз сим билан тармоқдан ёритгичга тармоқланиш бажарилади.