ERIK ERIKSONNING RIVOJLANISH PSIXOLOGIYASI
Erik Homburger Erikkson rivojlanish psixologi va psixoanalist edi. Ma'lumki, birinchi navbatda, uning psixologik-ijtimoiy rivojlanish bosqichlari nazariyasi va identifikatsiya qilish inqirozining muallifi.
Tug'ilgan yili: 15 iyun 1902, Frankfurt am Main, Germaniya
O'ldi: 1994 yil 12 may, Rosewood Manor, Harvich, Massachusetts, AQSh
To'liq nomi: Erik Salomonsen Erikson
Turmush o'rtog'i: Joan Erikson (1930 yildan 1994 yilgacha)
Ma'lumoti: Vena universiteti
Eric Erickson tomonidan Psikososyal rivojlanish, nazariya - shaxsning psixologik rivojlanish nazariyasi, yaratilgan, u shaxsiyatning rivojlanishining 8 bosqichini ta'riflaydi va men shaxsiyatning rivojlanishiga qaratilgan.
Erikkson psixologik rivojlanishni besh bosqichga ajratgan Fridning nazariyasiga zid edi. Uning sxemasi sakkizta bosqichga ega edi. Erikkson "genital" bosqich deb nomlangan "yoshlik" deb nomlandi va kattalar davlatining yana uch bosqichini qo'shdi.
Erikson shuningdek, "ego-psixologiya" tushunchasiga egalik qiladi, "ehson" ning rolini "qullar bayrami" dan (Freudiylik nuqtai nazaridan) ko'proq ta'kidlaydi. Eriksonning fikriga ko'ra, hayotni tashkil qilish, jismoniy va ijtimoiy muhit bilan uyg'unlikni ta'minlash, sog'lom shaxsiy o'sish uchun mas'ul bo'lgan Ego; u o'ziga ishonch va o'zlikni anglashning manbai.
1970-yilda Erickson "Gandi haqiqati" kitobi uchun "Pulitser" mukofotiga loyiq deb topilgan.
E.ERIKSONNING PSIXOLOGIK RIVOJLANISH BOSQICHLARINING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI.
Mojaroni hal qilishda olingan xususiyatlarga erkaklar ("fazilatlar") deyiladi. Erkinlikning ismlarini bosqichma-bosqich sotib olish tartibida: umid, iroda, maqsad, ishonch, sodiqlik, sevgi, g'amxo'rlik va donolik. Erikson o'zining nazariyasini xronologik yoshga bog'lashiga qaramasdan, har bir bosqich nafaqat insonning yoshga bog'liq o'zgarishiga bog'liq, balki ijtimoiy omillarga ham bog'liq: maktablar va institutlar, bolalar tug'ilishi, pensiya va boshqalar.
Bosqichlar
|
Yosh
|
Inqirozdan tiklanishi
|
Fozilliklar
|
Inqirozdan minusda chiqish
|
Mavjud patalogiyalar: yoqtirmaslik
|
Jiddiy aloqalar radiusi, munosabatlar
|
Savollar
|
I. Go'daklik
|
1
gacha
|
ishonch
|
umid va quvvat
|
ishonchsizlik
|
yopiq shaxs
|
onasi
|
dunyo ishonchlimi?
|
II. Ilk bolalik
|
1 - 3
|
muxtoriyat
|
erkinlik
|
uyat, shubha
|
majburlanish
|
ota-onasi
|
men yaxshimi?
|
III. Maktabgacha bolalik, oyin davri
|
3 - 6
|
tashabbus
|
niyat
|
aybdorlik hissi
|
toxtab qolish
|
oila a'zolari
|
qancha narsa qila olaman?
|
IV. Maktab yoshi
|
6 - 12
|
mehnat
sevarlik
|
muvaffaqiyat
|
to'laqonlik emaslik
|
inertsiya
|
qo'shnilar, maktabdagilar
|
qo'limdan keladimi?
|
V. O'spirinlik
|
12 - 20
|
hisobga olish
|
sodiqlik
|
tartibsizlik
|
rad qilish
|
tengdosh va boshqa guruhlardagi etakchilik
|
men o'zi kimman?
|
VI.Yoshlik
|
20 - 25
|
jinsiy yaqnlik
|
sevgi
|
izolyatsiya
|
o'ziga hoslik, yagonalik
|
do'stlik, jinsiy aloqa, raqobat, hamkorlikdagi hamkorlar
|
jinsiy aloqa qila olamanmi?
|
VII. Yetuklik
|
26 - 64
|
generatsiya (ishlash)
|
g'amho'rlik
|
turg'unlik
|
atrof-muhitni rad etish
|
Mehnat va uy xo'jaligini yuritish
|
hayotim bugun nimani anglatadi?' hayotimning qolgan qismini nima qilaman?
|
VIII. Qarilik
|
65dan so'ng
|
yaxlitlik, integratsiya
|
dono
|
umidsizlik
|
mensimaslik, man-manlik
|
insoniyat, tanishlar davrasi
|
mening hayotim mantiqiymi?
|
Shaxsning kasbiy rivojlanishning bosqichlari.
Psixikaning irratsional (aqliy bilish jarayonlaridan tashqari) tarkibiy
qismlari bo’lmish emotsiya, mayl va shu kabilar yordamida shaxs xulqini tahlil
qiluvchi nazariya psixodinamika deyiladi. Mazkur nazariyaning yirik
namoyandalaridan biri - bu amerikalik psixolog E.Eriksondir. U shaxs rivojini 8 ta davrga ajratadi va ularning har qaysisi o’ziga xos betakror xususiyatga egadir.
Birinchi davr - go’daklik. Ushbu davrda go’dakda ongsizlikka asoslangan tashqi dunyoga nisbatan “ishonch” tuyg’usi vujudga keladi. Buning bosh sababchisi ota--onaning mehr-muhabbati, g’amxo’rligi va jonkuyarligining nishonasidir. Agarda go’dakda ishonch negizi paydo bo’lmasa, balki borliqqa nisbatan ishonchsizlik hissi tug’ilsa, u taqdirda
voyaga etgan odamlarda mahdudlik, umidsizlik shaklida aks etuvchi xavf
vujudga kelishi, ehtimol.
Go`daklik davri inson hayotidagi organik ehtiyojlarni qondirishga nisbatan yo`naltirilgan xatti-harakatlarning tug`ma,instiniktiv shakllari sof holda kuzatiladigan yagona davr hisoblanadi. Go`daklik davridagi bolaning hayoti to`liq kattalar bilan hamkorlikdagi emotsional munosabat bilan bog`liq
bo`lib,bola kayfiyatining yaxshi bo`lishiga to`g`ridanto`g`ri ta`sir ko`rsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |