Ergashxodjaeva Sh. Dj

 
Chapter Summary ……………………………………………… 
298 
 
Questions for control and discussion....................................... 
298 
 
 
 
 
TEST QUESTIONS.................................................................... 
300 
 
 
 
 
GLOSSARY............................................................................ 
324 
 
 
 
 
REFERENCES ...................................................................... 
338 

---

 
15 
 

---

 
16 
K I R I SH 
Mamlakatimizda  bugungi  kunda  sanoat,  qishloq  xo‘jaligi,  xizmat  ko‘rsatish 
sohasi  va  eksportni  kengaytirish,  tadbirkorlikni  rivojlantirish  masalalariga  alohida 
e’tibor  qaratilmoqda.  Korxonalar    eksport  salohiyatini  oshirish,  tashqi  bozorlarga 
tayyor raqobatbardosh mahsulotlar bilan chiqish, eksportda qo‘shimcha qiymatga ega 
bo‘lgan  tovarlar  ulushini  ko‘paytirish  hamad  jahon  bozorida  mustahkam  o‘rin 
egallash bo‘yicha  iqtisodiy  islohotlar jadal olib borilmoqda. Davlatimiz rahbarining 
2017  yil  7  fevraldagi  Farmoni  bilan  tasdiqlangan  2017-2021  yillarda  O‘zbekiston 
Respublikasini  rivojlantirishning  beshta  ustuvor  yo‘nalishi  bo‘yicha  Harakatlar 
strategiyasining  uchinchi  yo‘nalishida  eksportni  oshirish  bo‘yicha,  “...eksport 
faoliyatini  liberallashtirish  va  soddalashtirish,  eksport  tarkibi  va  geografiyasini 
diversifikatsiya  qilish,  iqtisodiyot  tarmoqlari  va  hududlarning  eksport  salohiyatini 
kengaytirish  va  safarbar  etish”
1
  bo‘yicha  ulkan  vazifalar  belgilangan.  Bundan 
ko‘rinib  turibdiki,  bugungi  kunda  davlatimiz  rahbari  respublikamiz  bo‘yicha    qaysi 
hududga  bormasin,  o‘sha  hududda  eksportga  yo‘naltirilgan  mahsulotlar  ishlab 
chiqaradigan korxonalar tashkil etish zarurligini
2
 ta’kidlab o‘tdi. 
Aynan,  innovatsion  iqtisodiyot  sharoitida  korxonalarning  tashqi  bozorga 
chiqishda xalqaro marketingdan samarali foydalanish bugungi kunda muhim ahamiyat 
kasb  etmoqda.  Korxonalarning  tashqi  bozorlarga  chiqishida  faol  marketing,  o‘sish, 
differensiatsiya,  fokuslashgan,  xalqaro  segmentlash  va  raqobatchilik  strategiyalaridan 
samarali foydalanish talab etiladi. Respublikamizda olib borilayotgan islohotlar nafaqat 
ichki bozorni, balki tashqi bozorni egallashga, unda tayyor raqobatbardosh maqsulotlar 
eksportini  oshirishga  qaratilgan.  Shu  nuqtai  nazardan  tovarlar  assortimentini 
kengaytirish,  ularning  noyobligini  oshirish,  raqobatbardoshligi  va  sifatini  oshirish, 
tashqi  bozorlarga  chiqishda  faol  marketing  tadqiqotlaridan  foydalanish,  yangi 
texnologiyalar  asosida  va  yangi  ishlanmalar  asosida  yangi  tovarlar,  ishlanmalar 
                                                
1
 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги  “2017-2021 йиллардаги Ўзбекистон 
Республикасини  ривожлантиришнинг  бешта  устувор  йўналиши  бўйича  ҳаракатлар  стратегияси”  тўғрисидаги  
ПФ-4947-сонли Фармони. – Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й. www.lex.uz.
 
2
  Мирзиёев  Ш.М.  Халққа  хизмат  қилиш,  одамларнинг  манфаатларини  таъминлаш-раҳбарлар 
фаолиятининг асосий мезонидир. - // Халқ сўзи, 2017 йил 13 апрель, №73 (6767). 

---

 
17 
yaratish, bozorlarning internatsionallashuvi, xalqaro bozordagi to‘siqlarni engib o‘tish 
maqsadga muvofiqdir. 
Hozirgi  davrda  dunyo  mamlakatlari  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyoti  o’zining 
ma’no-mazmuni jihatidan oldingi bosqichlardan keskin farq qiladi. Bunda eng asosiy 
va  muhim  jihat  –  milliy  iqtisodiyotlarning  tobora  integratsiyalashuvi  va 
globallashuvining  kuchayib  borishidir.  Ayni  paytda  bu  jarayonlar  xalqaro 
maydondagi raqobatning ham keskinlashuviga, har bir mamlakatning xalqaro mehnat 
taqsimotidagi  o’z  mavqeini  mustahkamlash  uchun  kurashining  kuchayishiga  ham 
ta’sir ko’rsatadi. 
Biroq, o’z o’rnida ta’kidlash lozimki, jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuv va 
globallashuvning  ijobiy  tomonlari  bilan  bir  qatorda  ma’lum  ziddiyatli  jihatlari  ham 
mavjud.  Jumladan,  turli  mamlakatlardagi  iqtisodiy  rivojlanishning  bir  tekisda 
bormasligi,  dunyo  mamlakatlari  o’rtasida  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish  jihatidan 
tafovutning, ekologik tahdidlarning kuchayib borishi, turli mamlakatlarda aholi soni 
o’zgarishining  keskin  farqlanishi  kabi  holatlar  jahon  xo’jaligining  yaxlit  tizim 
sifatida barqaror rivojlanishiga to’sqinlik qiladi. Shuningdek, mazkur jarayonlarining 
yana  bir  xususiyatli  jihati  –  jahonning  bir  mamlakatida  ro’y  berayotgan  ijtimoiy-
iqtisodiy  larzalarning  muqarrar  ravishda  boshqa  mamlakatlarga  ham  o’z  ta’sirini 
o’tkazishi hisoblanadi.  
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoevning  “Mahalliy  eksport 
qiluvchi  tashkilotlarni  yanada  qo‘llab  –  quvvatlash  va  tashqi  iqtisodiy  faoliyatni 
takomillashtirish  chora  –  tadbirlari  to‘g‘risida”gi  2017  yil  21  iyunda  qabul  qilingan 
qarorida  “...tashqi  bozorlarga  mahalliy  mahsulotlarni  olib  chiqishda  zamonaviy 
marketing usullaridan faol foydalanish...”
1
 alohida ko‘rsatib o‘tilgan. 
O‘zbekistonda bozor  iqtisodiyotining  yangi sharoitlarida  marketingni  ijtimoiy  – 
iqtisodiy  roli  yanada  oshdi.  Bu  esa,  barchadan  xalqaro  marketing  tizimini  har 
tomonlama, chuqur o‘rganishni taqozo etmoqda.  
                                                
1
  Ўзбекистон  Республикаси  Президенти  Шавкат  Мирзиёевнинг  “Маҳаллий  экспорт  қилувчи 
ташкилотларни янада қўллаб – қувватлаш ва ташқи иқтисодий фаолиятни такомиллаштириш чора – тадбирлари 
тўғрисида”ги қарори Халқ сўзи, 2017 йил 22 июнь, №123 

---

 
18 
 Ushbu  vazifalarni  amalga  oshirishi  xo’jaliklardan  ichki  va  tashqi  itqtisodiy 
faoliyatlarida  xaqiqiy  mustaqil  bo’lishlarini  talab  etadi.  Aynan  shu  paytda  xo’jalik 
faoliyatining  unumdorligini  oshirish  maqsadida  marketingdan  foydalanish  nafaqat 
maqsadga  muvofiq,  balki  ob’ektiv  jixatdan  zarurdir.  Shu  munosabat  bilan  xalqaro 
marketing faoliyatini tashkil etish va boshqarish bo’yicha bilim va ko’nikmalarga ega 
bo’lgan  mutaxassisilarni  tayyorlash  zarurati  yuzaga  keladi.  Tavsiya  etilayotgan 
«Xalqaro  marketing»  fani  bo’yicha  darslik  iqtisodiyotning  turli  sohalarida,  ayniqsa, 
xalqaro  iqtisodiy  munosabatlar  sohasida  zamonaviy  kadrlarni  shakllantirish  uchun 
zarur hisoblanadi. 
Xalqaro  marketing  fanidan  Anikeeva-Naumenko  L.O.,  Peresvetova  E.B.,  
Bagiev G.L., Kotler F., Danchenok L.A.lar tomonidan darsliklar, o’quv qo’llanmalar, 
o’quv-uslubiy  qo’llanmalar  yaratilgan.  Ularda  marketing  elementlarini  to’liq 
jarayonlari,  tovar,  narx,  sotish,  kommunikatsiya  siyosatlari  keng  yoritib  berilgan. 
Mamlakatimizda  Jalolov  J.,  Soliev  A.,  Nosirov  P.,  Abdullaeva  SH.,  Qosimova  M., 
Yusupov  M.lar  tomonidan  marketing  faniga  taalluqli  o’quv  qo’llanma  va  darsliklar 
chop etilgan. 
Anikeeva-Naumenko  L.O.,  Peresvetova  E.B.  lar  tomonidan  2015  yilda 
tayyorlangan  “Xalqaro  marketing”  nomli  o‘quv  qo‘llanmada  dolzarb  muammolar 
batafsil  bayon  etilgan.  O‘quv  qo‘llanmada  xalqaro  marketingni  konsepsiyalari, 
tamoyillari, fnuksiyalari, muhiti, tovar, narx siyosati aniq yoritilgan. Ushbu kitob oliy 
o’quv  yurtlarining  bakalavriat  talabalari  uchun  o’quv  qo’llanma  sifatida  tavsiya 
qilingan.  Bundan  tashqari  mutaxassis  marketologlar  ham  undan  keng  foydalanishlari 
mumkin.  
T.V.  Deynekin  tomonidan  2008  yilda  tayyorlangan  “Международный 
маркетинг и интернет-маркетинг” nomli o’quv qo’llanmasi 2 bobdan  iboratdir. 1-
bobda  xalqaro  marketing  tushunchasi  yoritilgan.  Ushbu  bobda  xalqaro  marketing 
xususiyatlari,  unga  tegishli  asosiy  muammolar  hamda  xalqaro  bozorga  kirish,  tovar 
siyosati,  tashqi  bozorga  chiqishni  o’rganish,  narx  siyosati,  kompaniyaning  asosiy 
strategiyasining  turlari,  tashqi  bozor  marketing  tadqiqotlarini  o’rganishni  o’z  ichida 

---

 
19 
mujassamlashtirgan.  O’quv  qo’llanmaning  2-bobida  internet-marketing  hamda  uni 
tashkil etish masalalariga bag’ishlangan.
  
Mualliflar  tomonidan  tayyorlangan  darslik  O’zbekiston  Respublikasining 
barcha  oliy  ta’lim  muassasalarida  foydalanib,  kelinayotgan  o’quv  dasturi  asosida 
yozildi. Dasturdagi nazariy xulosalar bevosita amaliyot bilan bog’liq holda yoritishga 
xarakat qilindi. Darslikning har bir bobi oxirida qisqa xulosalar, Nazorat va mulohaza 
uchun  savollar    keltirilgan.    Darslikda    foydalanilgan  adabiyotlar  ro’yhati,  atamalar 
lug‘ati, testlar berilgan.   
Mazkur darslik  ilk marta nashr etilmoqda. Avvalgilaridan farqli ravishda ushbu 
darslik 12 ta bobdan iborat bo‘lib, unda xalqaro marketingning mohiyati, tamoyillari, 
amaliy  usullari  ochib  berilgan,  tashqi  savdo  tashkilotlari  va  firmalarni  o’zlarining 
tashqi  iqtisodiy  faoliyatini  unumli  olib  borishlari  uchun  undan  keng  doirada,  ya’ni 
yangi  tovar  (xizmat)  yaratishdan  to  uni  chet  mamlakatlarga  sotish  va  xizmat 
ko’rsatishgacha  bo’lgan  doirada  foydalanish  imkoniyatlariga  ega  bo’lishlarini 
ko’rsatib beradi.  
 
 
 
 
 
 

---

 
20