Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

 

3.4. Sotishni rag’batlantirish tadbirlari haqida xabardor qilish usullari 

Amalga  oshirilayotgan  rag’batlantirish  tadbirlari  samaradorligini  ta’minlash 

uchun  ularning  mazmuni  haqidagi  axborotni  iste’molchilarga  o’z  vaqtida  yetkazish 

zarur.  Sotishni  rag’batlantirish  tadbirlari  haqidagi  axborotni  tarqatish  turar  joy 

bo’yicha, matbuot, radio, televidenie, plakatlar yordamida o’tkaziladi. 

Axborotni  iste’molchiga  turar  joy  bo’yicha  yetkazish  –  eng  tarqalgan 

usullardan biri bo’lib, bunga biz pochta qutilarini ochganda ishonch  hosil qilishimiz 

mumkin.  Reklama  materiallari  hozirgi  kunda  maqsadli  muloqot  doirasining  5-7%i 

tomonidan  diqqat  bilan  o’qiladi,  18-20%i  ko’rib  chiqadi  va  yarmidan  ko’pi 

o’qimasdan  tashlab  yuboradi.  Biroq  qator  tadqiqotchilarning  ta’kidlashicha, 

respondentlarning 72%i olingan materiallarni bir necha kun saqlab turadi. 

---

 

62 

Matbuotda sotishni rag’batlantirish haqida e’lonlar davriy va maxsus nashrlar, 

mahsulot va kamdan-kam hollarda – umummilliy gazetalar orqali tarqatiladi. 

Kommunikatsiya  vositasi  sifatida  radio  tadbirni  e’lon  qilish  yoki  reklama 

uchun,  tinglovchilarga  o’tkazilayotgan  konkurslar  haqida  axborot  taqdim  etish  yoki 

tadbirlardan to’g’ridan-to’g’ri eshittirish tashkil qilish uchun foydalaniladi. 

Televidenie  sotishni  rag’batlantirish  uchun  qo’llanganda  taxmin  qilinayotgan 

tadbirlar  haqida  oldindan  xabar  beriladi  va  bevosita  iste’molchi  bilan  muloqot 

o’rnatishga  xizmat  qiladi.  Televidenieda  sotishni  rag’batlantirish  muammolari 

umuman  olganda  radiodagi  muammolar  bilan  o’xshab  ketadi,  faqat  muloqot doirasi 

kengroq  bo’ladi.  Televidenie,  barcha  qonunchilik  cheklovlari  sharoitlarida  ham, 

product  placement  nomini  olgan  (rekvizit  sifatida  syujetga  harakat,  telefilm  yoki 

ko’rsatuvdagi  tovar  va  xizmat  suhbatini  kiritish)  maxsus  texnologiyadan 

foydalanishda katta ustunlikka ega. 

Product  placement  texnologiyasi  kinoda  keng  qo’llanadi.  Bundan  tashqari, 

kinofilmlar  qahramonlari  tovarlar  o’rovida  paydo  bo’lib,  tovarni  va  filmning  o’zini 

ilgari  surishga  xizmat  qiladi,  markalar  esa  –  filmlarning  yakuniy  titrlarida  paydo 

bo’ladi. 

Sotishni  rag’batlantirish  tadbirlari  haqida  xabardor  qilishning  navbatdagi 

yo’nalishi  bu  –  iste’molchilar  va  hamkorlar  uchun  PR  tadbirlaridir.  Ular  tovarlar  va 

xizmatalr  ommaviyligini  oshirish  va  imidjni  yaxshilash  uchun  xizmat  qiladi. 

Marketingning tarkibiy qismi sifatida PR axborot taqdim etish va muloqot doirasida, 

jumladan,  davlat  strukturalarida  ijobiy  jamoatchilik  fikri  shakllantirishning 

yordamchi vositasi hisoblanadi. 

Potensial 

iste’molchilar 

bilan 

to’g’ridan-to’g’ri 

muloqot 

sotishni 

rag’batlantirishning  muhim  jihati  hisoblanadi.  Buning  uchun  maqsadli  mijozlarning 

ma’lumotlar  to’plami  shakllantiriladi.  To’g’ridan-to’g’ri  muloqotning  jalb 

etuvchanligi  vositachi  yo’qligida,  tadbirlarni  tezkor  takomillashtirish  imkoniyatida, 

axborot  sir  saqlanishida,  javob  reaksiyasi  tezligida  va  istiqbolli  potensial 

iste’molchilar identifikasiyasida namoyon bo’ladi. 

---

 

63 

Sotishni  rag’batlantirish  usullaridan  amaliy  foydalanishda  maqsadli  muloqot 

doirasini  aniqlash,  sinov  tariqasidagi  xarid  imkoniyatlarini  hisobga  olish  muhim 

ahamiyat kasb etadi. Sinov tariqasida xarid usulini qo’llashda rag’batlantirish nuqtai 

nazaridan  tovar  bepul  berilishi  (xaridor  o’z  pullari  ilan  tavakkal  qilmasligi  uchun), 

iste’molchiga  xarid  uchun  stimul  taqdim  etilishi  va  xaridorlarni  xaridni  amalga 

oshirishga ishontiradigan imidj yaratishi mumkin. 

Sotishni rag’batlantirish uchun maqsadli muloqot doirasini aniqlash (targeting) 

maqsadida  uning  javob  reaksiyasi  darajasini  bashorat  qilish  maqsadga  muvofiq. 

Maqsadli  muloqot  doirasini  aniq  belgilash  ehtimoliy  xatoliklar  va  kamchiliklar 

ishonarli doirasida baholash aniqligiga bog’liq. 

Amaliyotda  ko’pincha  javob  reaksiyasi  darajasini  tahlil  qilish  natijalarini 

hisobga  olgan  holda  taxminiy  baholash  bilan  chegaralanishga  to’g’ri  keladi.  Shu 

sababli narxlarning o’sishi sekin, pasayishi esa – tez bo’lishi mumkin.