Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B. Marketing kommunikatsiyasi

Tovarni bozorda joylashtirish
- tovarlarning bozordagi rakobatbardoshligini 
ta’minlash va mos keluvchi marketing majmuasini ishlab chikish uchun amalga 
oshiriluvchi xarakatlar. 
Tovarning xayotiylik davri
- tovar rivojlanishining uni ishlab chikishdan to 
bozorga olib kirishgacha bo’lgan asosiy boskichlarini aks ettiruvchi ma’lum bir vakt 
davri (tsikli); sotuvchining xar bir boskichda oluvchi foyda mikdori unga boglik buladi. 
Tovarni sotish va foyda olish jarayonida besh boskich ajratib kursatiladi: tovarni ishlab 
chikish (bozorgacha) boskichi, tovarni bozorga olib kirish (kiritish) boskichi, tovarni 
sotish xajmining usish boskichi, yetuklik (tuyinganlik) boskichi, tovarning susayish 
boskichi yoki tovar eliminatsiyasi. 
Tovarning rakobatbardoshligi
- 1) anik extiyojni kondirishda bozordagi 
rakobatchilar tovarlari oldida ustunlikni ta’minlovchi tovarning sifat va narx 
tavsifnomalari majmui; 2) tovarning rakobatchi tovarlar bozorida birinchi bulib xarid 
kilish kobiliyati; 3) tovarni iste’mol kilish (foydalanish) samarasining uni sotib olish 
va ekspluatatsiya kilishga sarflanuvchi xarajatlarga (iste’mol narxi) nisbati; 4) 
korxonaning milliy va jaxon tovar bozorlariga chikishi maksadga muvofikligining 
muxim kursatkichi. 
Firmaning marketing muxiti 
- firmadan tashkarida faoliyat kursatuvchi xamda 
marketing xizmati ragbariyatining maksadli mijozlar (xamkorlar) bilan muvaffakiyatli 
xamkorlik munosabatlari urnatish imkoniyatlariga ta’sir kursatish mumkin bo’lgan 
kuchlar va faol sub’ektlar majmui. Marketing tizimi makro va mikromuxitdan tarkib 
topadi. 
Xizmat
- 1) bozorga kirib keluvchi, narsa kurinishiga ega bulmaydigan iste’mol 
kiymatlari; 2) bir tomon ikkinchisiga kursatishi mumkin bo’lganfaoliyat yoki ne’matlar 
turi. 
Elektron tijorat
- elektron aloka vositalari yordamida tovar va xizmatlarni 
sotish, reklama va marketing tizimi. 
Eliminatsiya
- mavjud maxsulotlarni korxonaning ishlab chikarish dasturidan 
chikarib 
tashlash; 
tovar 
ishlab 
chikarishni 
tuxtatish; 
tovarni 
bozordan 
rakobatbardoshligi va talabni yukotganligi sababli olib chikish. Maxsulotni 

---

384 
eliminatsiya kilish zarurligini tekshirish uchun savdo xajmi, bozordagi ulushi, 
xayotiylik davridagi urni, firmaning jami aylanmasidagi ulushi, rentabelligi, kapital 
aylanishi va boshka kursatkichlar kullanadi.