Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

6.6. 
Maqsadli yondashish – marketing dasturining asosi
 
Marketing  dasturlarini  ishlab  chiqishda  maqsadli  yondashish  uslubiga  asosan
korxonaning  mo‘ljallangan  maqsadiga  erishish  va  uni  bajarilishini  nazorat  qilish
resurslari va tadbirlari tizimi shakllantiriladi.
Quyidagi 6.5 – rasmda marketing rejasini shakllantirish keltirilmoqda.
 
6.5 - rasm. Marketing rejasini shakllantirish
 
Korxona (firma)ning marketing dasturi (biznes rejasi) tarkibi quyidagichadir:
1. Korxonaning imkoniyatlari tahlili(holatli tahlil)
Faoliyati, shart-sharoitlari resurslari, samarali natijaga erishish yo‘nalishlari.
Korxonaning ichki va tashqi muhitlarini solishtirish.

---

1
0
2. Rivojlanish maqsadlarini aniqlash.(marketing sintezi).
Ishlab  chiqarish  va  ijtimoiy  rivojlanishning  ustuvor  maqsadlari  va  bozorda
foydaga erishish yo‘llarini aniqlash.
3. Strategiyani ishlab chiqish.
Korxonaning  moddiy,  mehnat  va  moliya  resurslaridan  samarali  foydalanishni
ko‘zlagan  uzoq  muddatli  maqsadni  aniqlash  (bozor  segmentlarini,  marketing
vositasini, bozorga kirish vaqtini va boshqalarni tanlash).
4. Rejani ishlab chiqish.
Ishlab  chiqarish,  moliya,  baho,  kadrlar,  reklama,  sotish  va  boshqalarni  amalga
oshirish xarajatlari va natijalarini rejalashtirish tizimi.
5. Nazorat qilish.
Strategik nazorat (tanlangan tamoyilni aniq bozor holatiga to‘g‘ri kelish). Yillik
nazorat (rejadagi tadbirlar va xarajatlarning bajarilishi), foyda olish darajasi nazorati.
Korxonaning  imkoniyatlari  tahlil  qilinganda  uning  bozordagi  shart-sharoitlari
(tashqi  muhiti)  va  o‘zining  ichki  salohiyati  turisida  batafsil  axborotlar  to‘plab,  aniq
xulosa  chiqariladi.  Buning  uchun  «Bozorni  kompleks  tadqiq  qilish»  va  «Holatli
tahlil» usullaridan foydalaniladi.
Bozorni  kompleks  tadqiq  qilish  boshlang‘ich  davri  bo‘lib,  korxona  marketing
dasturini va rejasini tuzishi uchun manba hisoblanadi. Holatli tahlil, firma faoliyatini
o‘ziga xos taftish qilish va atroflicha baholashni o‘z ichiga oladi.
Korxonaning  rivojlanish  maqsadlarini  aniqlashda  eng  avvalo,  uning  ichki
imkoniyatlarini  hisobga  olib,  qaysi  sohada  sotishning  o‘sishi  orqalimi  yoki  bozorda
o‘z  ulushini  ko‘paytirish,  obro‘sini  ko‘tarish  yo‘li  bilan  erishiladimi  kabi  savollarga
javob  izlanadi.  Korxonaning  rivojlanish  maqsadlari  marketing  tajribasiga  ko‘ra,  bir
necha yo‘nalishlar orqali amalga oshirilishi mumkin:
 
Birinchidan, ekstensiv rivojlanish, ya’ni egallangan bozorda (bozor segmentida)
ishlab chiqarilayotgan tovarni sotish hajmini ko‘paytirish orqali daromadni oshirish;
ikkinchidan, intensiv rivojlanish, bu yo‘l bilan ekstensiv imkoniyatlar tugagach, yangi
bozorlarga chiqish yoki segmentlarni kengaytirish yoki bozorga yangi modifikatsiyali
tovar  taklif  etiladi.  Uchinchidan,  integratsiyalashgan  rivojlanish  orqali  sotish
korxonalar bilan hamkorlikda ular resurslaridan foydalanib, daromadni ko‘paytirish,
to‘rtinchidan,  diversifikatsiya  yo‘li  bilan,  ya’ni  korxona  o‘z  marketing  faoliyati
doirasida  qo‘shimcha  xom-ashyoni,  tovarni,  texnologiyani,  iste’molchilarni
o‘zlashtirish  orqali  raqobatbardoshligini  oshirishga  va  foydani  ko‘proq  olishga
erishadi.
Marketing strategiyasi - maqsadga erishish uchun qanday harakat qilish kerak? -
degan  savolga  javob  izlaydi.  Strategik  rejalashtirish  korxonaning  mahsulot  ishlab
chiqarish, iste’molchilar, baho, reklama, sotish va boshqa faoliyatiga asosiy yo‘nalish
aniqlaydi, har bir bo‘limi maqsadini belgilaydi va ular ishini muvofiqlashtiradi.
Marketing  strategiyasi  zaminida  quyidagi  besh  talab  (prinsip)  mavjud,  ular
korxonalar faoliyatida hisobga olinishi mumkin:
1. Bozor bir xil emas, u o‘ziga xos segmentlardan iborat.
2.  Korxona  bozorda  bir  yoki  bir  nechta  segment  talablarini  nazarda  tutishi
mumkin. Ammo har doim tanlangan bozor segmentlarini o‘ziga jalb etishda, ko‘proq
muvaffaqiyat qozonishni o‘ylash lozim.
3.  Firma  bozorda  mustaqil  yoki  boshqa  korxonalar  bilan  hamkorlikda  faoliyat
ko‘rsatishi mumkin.
4.  Marketing  vositasini  tanlashda,  ko‘proq  bir-biriga  mos  va  o‘zaro  vazifalari
bilan  bir-birini  to‘lg‘izib  turuvchilarni  ishga  solishni  ko‘zda  tutish  kerak.  Masalan,
tovar upakovka(o‘rama)si bilan narx, tovar harakati bilan sotish joyini, iste’molchilar
bilan aloqalarni reklamaga qo‘shib ishlatilishi tavsiya etiladi.
5.  Korxonaning  bozorga  chiqishida  iqtisodiy  holatni  har  tomonlama  hisobga
olish  talab  etiladi.  Masalan,  umumiy  va  savdo  kon’yukturasining  holatini,
raqobatchilar bilan tutgan o‘rni va boshqalar.
​ 

---

1
0
 
Marketing strategiyasini ishlab chiqishda eng muhim muammo, korxonani foyda
olishga yo‘naltirish hisoblanadi. Uning echimini topishda jahon tajribasida quyidagi
yondashishlar mavjud.