Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

4.5-rasm. Korxonaning asosiy makromuhit omillari
12
 
Korxonaning tadbirkorlik faoliyati yuritishiga imkoniyatlar yaratuvchi va 
unga xavf – xatarlar etkazuvchi makromuhit omillar ta‘sir qiladi. 
Marketingni tashkil etish - marketing xizmatini boshqaradigan idoralarning 
tashkiliy ko‗rinishi bo‗lib, u yoki bu topshiriqni bajarish uchun bo‗ysunish va 
javobgarlikni belgilaydi. 
Marketingni tashkil qilish - korxonada bir necha yo‗nalishda amalga 
oshirilishi mumkin: 
1. Funksional-bunda javobgarlik taqsimot, sotish, ta‘minot va tovar harakatini 
tashkil qilish doiralariga tushadi. 
2. 
Tovarlar tamoyili bo‗yicha tashkil etish. Unda funksional tamoyillarga, 
yana bir tovar markasi uchun boshqaruvchilar qo‗shiladi. 
3. 
Bozor tamoyili bo‗yicha tashkil etish. Unda funksional tamoyillariga, yana 
bir qo‗shimcha, ya‘ni hudud bozorlari va iste‘molchilar turi bo‗yicha 
boshqaruvchilar qo‗shiladi. 
12
Котлер Ф., Армстронг Г., Вонг В., Сондерс Дж. Основы маркетинга.–М.: ООО ―И.Д.Вильямс‖,
2012.- 752 с. 
Korxona 
Demografik 
omillar 
Iqtisodiy 
omillar 
Tabiiy omillar 
Ilmiy-texnik 
omillar 
Siyosiy 
omillar 
Madaniy 
omillar 

---

88 
Funksional tashkil etishning yutuqlari, bo‗linmalarning boshqarishdagi 
soddalik, bajariladigan funksiyalarga yuqori javobgarlikdan iboratdir. Lekin bu 
tuzilishning qator kamchiliklari ham mavjud:

tovarlar bo‗yicha maxsus bo‗limlarning yo‗qligi;

bozorning hududiy segmentlari bo‗yicha maxsus bo‗limlarning yo‗qligi; 

bozor talablarining o‗zgarishi va iste‘molchilar talabiga operativ 
reaksiyaning sustligi; 

marketing tashkilotlari tadbirlarning moliyalashtirish masalalarini hal 
etishning qiyinlashganligi. 
Tovar tamoyili bo‗yicha tashkil etish tovarlar va ular guruhlari bo‗yicha 
bo‗limlar tashkil etishni talab etadi. Unda tovar bo‗limlari bo‗yicha mustaqil qaror 
qabul qiladi. Marketing xizmatining tashkiliy tuzilishi bu kabi bo‗lgan shakl, 
avvalo ishlab chiqaradigan tovarlar assortimenti katta bo‗lgan firmalarga to‗g‗ri 
keladi. 
Tovar tamoyili bo‗yicha tashkil etish shakli ham, shuningdek kamchiliklarga 
ega. Boshqarishning bu kabi tizimi marketing faoliyatining o‗ziga xos tomonlarini 
doim ham e‘tiborga olmaydi. Tovarlar bo‗yicha guruhlar ishchilari o‗z 
majburiyatlarini samarali bajarish uchun etarlicha huquqlarga ega emas, boshqaruv 
apparatida katta sonli guruh va guruhchalar paydo bo‗lishi bilan ularni ushlab 
turish katta xarajatlar talab qiladi. 
Bozor tamoyili bo‗yicha tashkil etishda deyarli barcha korxonalar o‗z tovarini 
xarakteri jihatidan turlicha bo‗lgan bozorlarda sotadi. Turli bozorlarning sotib olish 
xususiyatlari yoki turli tovar ustunliklariga ega bo‗lgan hollardagina bozor 
tamoyiliga ko‗ra tashkil etish maqsadga muvofiqdir. SHuning uchun marketing 
xizmati bo‗limlari asosiy bozorlarga qarab tuziladi.