Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Tovar  bozori  —  tovarning  (shu  jumladan  bir-birining  o‘rnini  bosadigan 
tovarning) O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yoki uning bir qismidagi muomala 
doirasi  bo‘lib,  u  O‘zbekiston  Respublikasining  ma’muriy-hududiy  bo‘linishiga  mos 
kelmasligi  mumkin  va  mazkur  muomala  doirasi  chegaralarida  tovarni  olish  yoki 
realizatsiya qilish imkoniyati mavjud bo‘ladi. 
Moliya  bozori  —  banklar  hamda  boshqa  kredit,  sug‘urta  va  o‘zga  moliya 
tashkilotlari  tomonidan  ko‘rsatiladigan  moliyaviy  xizmatning,  shuningdek  qimmatli 
qog‘ozlar bozori professional ishtirokchilari xizmatlarining O‘zbekiston Respublikasi 
hududidagi  yoki  uning  bir  qismidagi  muomala  doirasi  bo‘lib,  u  O‘zbekiston 
Respublikasining ma’muriy-hududiy bo‘linishiga mos kelmasligi mumkin va mazkur 
 
17
 O‘zbekiston Respublikasining “Raqobat to‘g‘risidagi” Qonuni. 

---

 
220 
muomala  doirasi  chegaralarida  bunday  xizmatni  ko‘rsatish  imkoniyati  mavjud 
bo‘ladi. 
Mazkur  qonunning  maqsadi  tovar  va  moliya  bozorlaridagi  raqobat  sohasidagi 
munosabatlarni  tartibga  solishdan  iborat  bo‘lib,  hozirgi  vaqtda  mulk  turi  har-xil 
bo‘lgan,  lekin  ishlab  chiqarayotgan  mahsuloti  bir  xil  bo‘lgan  korxonalar  (firmalar) 
o‘rtasidagi musobaqani qonuniylashtirish va insofsiz raqobatni cheklashdan iborat.  
Ushbu  qonunning  qoidalari  tabiiy  monopoliyalar  sub’ektlariga  nisbatan  bu 
qoidalarning  qo‘llanilishi  mazkur  sub’ektlarning  o‘ziga  xos  vazifalari  bajarilishini 
cheklab qo‘ymaydigan holatlarda tadbiq etiladi.  
Raqobat  umumijtimoiy  kategoriya  bo‘lib,  ijtimoiy  jarayonlar  qatnashchilari 
o‘rtasidagi  yaxshiroq  yashash  sharoiti  uchun  bo‘ladigan  kurashni  anglatadi.  U 
kishilik  jamiyati  hayotining  hamma  jabhalariga  xos  bo‘lib,  odamlar  o‘rtasidagi  o‘z 
imkoniyatlaridan  to‘laroq  foydalanish,  ayrim  sohalarda  o‘z  ustunliklarini  namoyon 
qilish, farovonroq hayot kechirish, jamoa o‘rtasida obro‘liroq bo‘lish uchun bo‘lgan 
qurashni  aks  ettiradi.  Kishilarning  iqtisodiy  faoliyati  boshqa  faoliyatlarning  asosini 
tashkil qilgani uchun kishilik jamiyati hayotida iqtisodiy sohadagi raqobat muhim rol 
o‘ynaydi. Iqtisodiy sohadagi raqobat ishlab chiqarish munosabatlarining sub’ektlari 
(ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar, tadbirkorlar, yollanma ishchilar va hokazolar) 
o‘rtasida  qulayroq  ishlab  chiqarish  sharoiti  (arzon  ishlab  chiqarish  resurslari  va 
ishchi  kuchi)ga  ega  bo‘lish  unumliroq  texnologiya,  ish  joyi,  yaxshi  bozorni  qo‘lga 
olish,  umuman, yuqori  daromad  olish  imkoniyati  uchun  olib  boriladigan  kurashdan 
iborat. 
Iqtisoddagi  raqobat  ko‘p  qirrali  hodisa  bo‘lib,  yaxshi  daromad  ko‘rish,  o‘z 
qobiliyatini  to‘laroq  ishga  solish,  o‘zi  mashg‘ul  ishni  rivojlantirish,  o‘z  sohasida 
imijga ega bo‘lish uchun kurashni bildiradi. 
Bozor raqobatini yuzaga keltiruvchi bir necha omillar ta’sirini ko‘rsatish zarur. 
Bu omillarni 3 ta guruhga ajratish mumkin(13.1-rasm): 
•  iste’molchilar doirasining cheklanganligi; 
•  resurslarning cheklanganligi; 
•  mahsulotlarni siljitishdagi cheklanganlik. 

---

 
221