Эргашходжаева ш. Д

прототипини
тайѐрлашга киришилади. Янги товар истеъмолчининг 
техник талабларини таъминлаши ва бозор талабларига жавоб бериши 
зарур. 
Маркетолог учун биринчи навбатдаги вазифа товарнинг бозорда 
муваффақиятга эришишини таъминлаш, яъни унинг вазифаларини 
акс эттиришдан ташқари уни рақобатчилар товаридан жозибадорлиги 
юқори 
бўлишини 
акс 
эттирувчи 
хусусиятларини 
яратиш 
ҳисобланади. Шу муносабат билан янги товарни ишлаб чиқиш 
жараѐнини икки босқич - техник кўрсаткичларни шакллантириш ва 
бозор кўсаткичларини шакллантириш босқичлари мажмуаси 
сифатида кўриб чиқиш мақсадга мувофиқ. 
Товарни ишлаб чиқиш учун аксари ҳолларда функциялараро 
гуруҳлар (фирма изидан борувчилар, дизайнерлар, маркетологлар) 
ташкил қилинади. Бу эса мутахассисларнинг биргаликда очиқ 

---

47 
фаолият юритишини ва вазифалар ечимининг тезлашишини 
таъминлайди. 
Техник 
кўрсаткичларнинг 
шаклланиши 
янги 
товарни 
харидорларнинг аниқланган истакларини (эҳтиѐжларини) қондирувчи 
функционал хусусиятлар билан таъминлаш билан боғлиқ. Техник 
кўрсаткичларни ишлаб чиқиш билан илмий-тадқиқот тажриба-
конструкторлик ишлари ва маркетологлар гуруҳи шуғулланади. 
Товар ғоясини техник нуқтаи назардан рентабелли маҳсулотга жорий 
қилар экан, ишлаб чиқувчилар бу маҳсулотга бўлажак товар 
тавсифномаларини 
ҳам 
киритиши 
лозим. 
Бу 
ҳолда 
маркетологларнинг 
вазифаси 
лойиҳаларни 
товарнинг 
зарур 
хусусиятлари ва харидорлар мазкур товар хусусиятларини муҳокама 
қилишига ѐрдам берувчи хислатлари тўғрисидаги маълумотлар билан 
таъминлашдан иборат бўлади. 
Бозор кўрсаткичларини
шакллантириш 
товар дизайни
, унинг 
шакли, ранги, оғирлиги, ўрови, номи ва маркасини ишлаб чиқиш 
туфайли амалга оширилади. 
Шакл, ранг ва сифат
товарни харид қилиш тўғрисида қарор 
қабул қилишга таъсир кўрсатиши мумкин бўлган омиллар 
ҳисобланади. Товар тўғрисидаги биринчи таасурот унинг ташқи 
кўриниши билан боғлиқ бўлиб, унинг сифати ва функционал 
хусусиятлари баҳоланишидан илгари юзага келади. Ташқи кўриниш 
товарни сотиб олишга ундовчи мотив, муайян бир товарнинг 
потенциал харидорлари доирасини шакллантирувчи куч вазифасини 
бажаради. Бу эса истеъмол товарларидан ташқари ишлаб чиқариш-
техника товарлари учун ҳам хосдир. 
Товар дизайни
шундай воситаки, унинг ѐрдамида потенциал 
харидорларга таъсир кўрсатиш, уларни товарни сотиб олишга ундаш 
ва ҳаракатларини тезлаштириш мумкин. 
Шу билан бирга товарни сотишда унинг сифати ҳам катта роль 
ўйнайди. Товарнинг сифати бу - унинг мазкур товарга хос бўлган 
(масалан, хизмат қилиш муддати, истеъмол қилиниш, сақланиш ва 
ҳоказо) хусусиятлари йиғиндисидир. 
Товар тайѐрланган материал тури ва ранги ҳам у ѐки бу 

---

48 
товарнинг ўзига хос хусусиятлари, уларнинг бир-биридан фарқ 
қилувчи вариантлари ва имкониятларини аниқлашга хизмат қилади. 
Товар шакли товарни таниб олишга ва харидорда у тўғрисида 
маълум бир тасаввур уйғотишга кўмаклашади. 
Техник товарларнинг шаклини ишлаб чиқиш имкониятлари 
истеъмол товарлари шаклини ишлаб чиқишга қараганда анчагина 
чеклангандир. 
Товарнинг индивидуаллигини, унинг бошка товарлар орасида 
ажралиб туриши, ўзига хос ва такрорланмаслигини таъминлаш учун 
товарга ном берилади. Товарнинг номи ишлаб чиқарувчи ва 
истеъмолчи ўртасидаги ўзаро муносабатлар ва коммуникацияларни 
осонлаштиради. Кўпинча, айниқса товар номи осон айтиладиган, тез 
эсда қоладиган, ижобий ҳисларни уйғотадиган ва ўзига жалб 
қиладиган бўлса, у бозорда янги товарнинг муваффақиятга эришиша 
гарови бўлади. 
Товар учун янги ном излаб топиш ва тайѐрлаш жиддий муаммо, 
чунки товар номи фақат уни бошқа товарлардан ажратиш учунгина 
қўлланилмайди. Товар номи товарнинг турини тавсифлаши, 
харидорда унга нисбатан ижобий ҳис-туйғулар уйғотиши, реклама 
таъсирига эга бўлиши ва ўзига хос бўлиши лозим. 
Товар учун янги ном топишда қуйидаги тамойилларга амал 
қилиш зарур: 
изланишнинг ижодий усулларидан фойдаланиш; 
бирон-бир маълум номни янги номга нисбатан ҳуқуқий 
эътирозлар қолмагунча трансформация қилиш(ўзгартириш); 
янги номни рақобатчи товар номининг акси сифатида 
шакллантириш; 
бирон-бир машҳур номдан уни янги товар номига қўшиб 
қўйиш учун фойдаланиш. 
Ҳар бир муайян ҳолда, айниқса истеъмол товарлари номини 
танлашда қуйидаги саволларга жавоб топиш лозим: товар номи 
нимани ифодалаши лозим? қайси номларни танловга қўйиш мумкин? 
улардан қайси бири яхши? рақобатчиларнинг худди шундай ўхшаш 
товарининг номи қандай? товарингиз номи рақоботчи товар номидан 

---

49 
нимаси билан фарқ қилади? янги номни истеъмолчи фақат битта 
товар учун қўллайдими ѐки барча товарлар ассортиментига 
бириктириб қўядими? товарни олдиндан аттестация қилиш керакми? 
Товарнинг номи унинг бозордаги ―юзини‖ шакллантириш, 
товарнинг бозор атрибутикаси учун асос бўлиб хизмат қилади. 
Маълум бир номдаги товарни доимий равишда истеъмол қилиш 
жараѐнида харидор бозорда мавжуд бўлган кўп сонли товарлар ичида 
уни осонлик билан таниб олади. Бундай товардан мунтазам 
фойдаланиш харидор онгида ижобий ҳис-туйғуларни уйғотишга 
хизмат қилади. Бу реакция товар ишлаб чиқарувчига ортга қайтувчи 
алоқа орқали етказилади. Товар номини корхонага бириктириб қўйиш 
ва унинг бошқа фирмалар томонидан фойдаланишидан ҳимоя қилиш 
мақсадида корхона раҳбарияти бу номни ҳуқуқий рўйхатдан 
ўтказиши зарур. Шу тариқа товар номи маркировка қилинади ва 
товар маркаси вазифасини бажаради.