Эргашходжаева ш. Д

товар тўғрисидаги ғояларни саралаш ва 
танлаш
ҳисобланади. Агар ғоялар тўпламини излаб топиш ва 
шакллантириш уларнинг ҳажмини оширишга қаратилган бўлса, 
ғояларни танлашдан мақсад тўғри келмайдиган қарорларни аниқлаш 
ва улардан воз кечишдан иборат бўлади. Бунда ғоянинг фирма 
мақсадларига, уни амалга ошириш имкониятлари эса корхонанинг 
ресурсларига мос келиши инобатга олинади. 
Шу нарса аниқланганки, қабул қилинган ва реал товар ишлаб 
чиқаришгача етиб келган ғоялар вақт ўтиши билан камаяди, уларни 
излаб топиш ва танлаш учун сарфланувчи харажатлар эса ошиб 
боради(3.2-расм). Расмдан кўриниб турибдики, 1968 йилда янги товар 
ҳақидаги 58 та ғоядан фақат биттасигина товар ишлаб чиқариш ва 

---

43 
уни бозорга олиб чиқишда фойдаланилди. 1981 йилда эса янги товар 
тўғрисида 7 тагина ғоя тўпланган бўлиб, улардан фақат биттаси 
муваффақиятга эришган. 
60
50
40
30
20
10
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
\
ояларни танлаш
И=тисодий тащлил
Ишлаб чи=иш
Тестдан
ытк азиш
Бозорга
чи=иш
Ва=т хараж атлари,
%
/
оялар сони
12
7
3
2
1
5
4
1981
1968
3.2-расм. Янги товарлар ҳақидаги ғояларни саралаш эгри чизиғи 
Fояларни танлаш жараѐни икки босқичдан иборат: 
1) ғоянинг фирма талаблари ва тамойилларига мос келишини 
текшириш; 
2) ғоянинг бозор шароитларидаги имкониятларини текшириш. 
Fояларни тестдан ўтказиш учун қуйидаги кўрсаткичлар 
қўлланиши мумкин: бозор ҳажми ва салоҳияти турлари ва катталиги; 
рақобатчиликдаги вазият; ғоянинг тадқиқ этиш ва тайѐрлашда амалги 
оширилиши; ғояни ишлаб чиқариш соҳасида амалга ошириш 
имконияти, унинг молиявий ва маркетинг таъминоти. 
Инновация жараѐнининг мазкур босқичида баҳолаш усуллари 
сифатида чек-варақлар ва баҳолаш шкаласи қўлланилади. 
Чек-
варақлар
товар қандай ҳажмда талаб қилиниши ѐки умуман талаб 
қилинмаслигини аниқлашга имкон беради. Чек-варақ саволларига 
жавоблар батафсил берилади, керак бўлса мос келувчи тадқиқотлар 
келтирилади. Чек-варақ товарнинг инновация жараѐни доирасида 
таваккалчиликларнинг қандай турлари мавжуд бўлишини кўрсатади. 

---

44 
Чек-варақдан фойдаланиш юзага келиш эҳтимоли юқори бўлган 
таваккалчиликларнинг олдини олиш имкониятларини олдиндан 
баҳолашга кўмаклашади. 
Баҳолаш меъёри
услуби ғояни унинг барча асосий 
омилларининг аҳамиятини чамалаб, солиштириб, таққослаб кўриш 
йўли билан баҳолашга имкон беради. Муҳимликни ўлчаш учун 0, +1, 
+2 ва — 1, —2 шкаласидан фойдаланилади. Бу услуб баҳолашни 
жадвал шаклида ѐки график чизма кўринишида амалга оширишга 
имкон яратади. Ҳар бир омилнинг салмоғини миқдорий баҳолашдан 
фойдаланиш имкониятининг йўқлиги бу усулнинг камчилиги 
ҳисобланади (3.3-жадвал).