Ergash Qobilov, Farxod Raupov

tizimi embriogenezi.
Buyraklar yuqoriga
chiqishi (sxema).
Yuqori siydik chiqarish yo‘llarining tug‘ma nuqsonlari -
bolalarda uchraydigan tug‘ma nuqsonlar orasida nisbatan ko‘p uchray- 
di. Statistika m a’lumotlariga qaraganda kasallik umumiy anomali- 
yalar orasida 37,0 % ni tashkil qiladi (N. A. Lopatkin, A. V. Lyulko, 
1988). Ulaming kelib chiqishida siydik chiqarish yo ‘llari sistemasi 
embriogenezining haddan tashqari murakkabligi asosiy rol o ‘ynay- 
di. M a’lumki, buyrak rivojlanish vaqtida ontofilogenetik nuqtayi 
nazardan uch davrdan o ‘tadi:
96
l-rasm. Ayiruv
tizimi embriogenezi
(sxema).
Narkulov Jakhangir

---

- pronefroz-boshlang‘ich bosqich, ya’ni buyrak paydo bo‘lishidan 
oldingi davr;
- mezonefroz, ya’ni birlamchi buyrak davri;
- metanefroz-shakllanish davri.
Turli ekzo va endogen salbiy omillar ta ’sirida o ‘z m e’yorida kechi- 
shi mumkin bo ’lgan embriogenez buzilishi tufayli siydik chiqarish 
yoTlari tizimida tug‘ma nuqsonlar kuzatilishi mumkin.
Buyrak soni patologiyasi. Buyrak aplaziya (ageneziya)si
(3-rasm). Odatda, hech qanday klinik belgilar namoyon boTmay- 
di. K o‘pincha ikkinchi buyrak patologiyasi bilan tekshirish paytida 
yoki qandaydir boshqa kasallik natijasida tasviriy rentgen bajaril- 
ganida aniqlanadi. Aniq tashxis qo‘yish uchun esa xromosistoskopi- 
ya, ekskretor urografiya, retropnevmoperitoneum hamda ultratovush 
tekshirishlari oTkaziladi. Odatda, buyrak aplaziyasida kontrlateral 
buyrak gipertrofiyasi kuzatiladi. Mana shu gipertrofiyali buyrak o ‘z 
funksiyasini m e’yorida bajarayotgan boTsa, buyrak yetishmovchili­
gi kuzatilmaydi. Agar u biron-bir kasallikka duchor bo‘lsa, tegishli 
simptomlar tezda namoyon boTadi. Bunda oligoanuriya o ‘ziga xos 
belgilardan biri boTib hisoblanadi. Shuni 
hisobga olib, ikkinchi buyrak bor yoki 
yo’qligini bilmasdan turib, hech qachon 
nefrektomiya qilish mumkin emas.
Ikki tomonlama buyrak aplaziya- 
si juda kamdan kam uchraydigan hoi 
boTib, odatda bola chala yoki oTik tu- 
g ‘iladi yoki bir necha kun yashaydi.
Shuning uchun bu xildagi patologiya- 
ning klinik jihatdan ahamiyati unchalik 
katta emas.