Ердан фойдаланиш” кaфедрaси ердан фойдаланиш иқтисоди фaнидaн

Хўжаликларда ички ер тузиш лойиҳасининг иқтисодий самарадорлигини комплекс баҳолаш

Лойиҳанинг ҳамма таркибий қисмлари ва элементлари асосланганидан кейин хўжаликда ички ер тузишнинг умумий самарасини тавсифловчи йиғма жадвал тайёрланади (16 жадвал). Ундан кўриниб турибдики, хўжалик бўйича ер тузиш йилининг кўрсаткичлари билан солиштирилганда соф даромаднинг ўсишини аниқлаш мумкин, шу жумладан:

лойиҳа ишлари қийматининг 1 сўмига;
келтирилган харажатларнинг 1 сўмига;
қўшимча жорий харажатларнинг 1 сўмига.
16- жадвал
Хўжаликда ички ер тузиш лойиҳасининг иқтисодий самарадорлигини комплекс баҳолаш, минг сўм

Кўрсаткичлар

Лойиҳа самарадорлиги

Ялпи маҳсулот қийматининг ўсиши:ҳаммаси деҳқончиликда чорвачиликда Ялпи маҳсулот қийматининг қуйидагилар ҳисобига ўсиши: янги ерларни ўзлаштириш, ерларни трансформациялаш ва яхшилаш хўжалик тупроқлари бўйича экинларни табақалаштириб жойлаштириш экинлар таркибини такомиллаштириш ва ўсимликларнинг энг яхши экинлардан кейин экилишини таъминлаш йўллар, айланиш полосалари майдонларини ҳайдалмай ва экилмай қолган майдонларни қисқартириш Ерозияга қарши агротехник тадбирларни ўтказиш ўрмон полосаларининг агроиқлимий таъсиримаҳсулот исрофгарчилигининг олдини олиш ва унинг сифатини яхшилаш: а) дала ишлари муддатларини қисқартириш, меҳнат унумдорлигини ошириш ҳисобига б) тупроқларнинг жипслашувини пасайтириш ҳисобига в) Ерозия жараёнларини тўхтатиш ҳисобига г) молларни ҳайдаш масофасини қисқартириш ҳисобига Чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштириш Бошқа тадбирлар Ялпи маҳсулот қийматининг ўсиши: режали капитал харажатлар ва қўшимча харажатлар натижасида қўшимча жорий харажатлар ҳисобигакапитал харажатлар талаб этмайдиган тадбирлар натижасида Қўшимча маҳсулот учун меъёрий харажатлар Қўшимча ишлаб чиқаришнинг жорий харажатлари Ишлаб чиқаришнинг жорий харажатлари тежалиши: ҳаммаси деҳқончиликда чорвачиликда Ишлаб чиқаришнинг жорий харажатлари тежалиши: тупроқ унумдорлигини тиклашнинг яхши шароитлари ҳисобига ернинг ҳудудий ва унумдорлик ҳусусиятларини ҳисобга олиш ҳисобига ишлаб чиқаришни жамлашнинг (йириклаштириш-нинг) оптимал даражаси ҳисобига: а) деҳқончиликда б) чорвачиликда транспорт алоқаларини яхшилаш ҳисобига далаларга механизмлар билан ишлов бериш харажатларининг пасайиши ҳисобига умумишлаб чиқариш ва умумхўжалик харажатларининг (маъмурий-бошқарув ходимлари иш ҳақи фонди) қисқариши ҳисобига бошқа тадбирлар ҳисобига Ишлаб чиқаришнинг жорий харажатлари тежалиши: режали капитал харажатлар ҳисобига ташкилий-хўжалик тадбирлари ҳисобига Соф даромаднинг ўсиши: ҳаммаси деҳқончиликда чорвачиликда Шу жумладан қуйидагилар ҳисобига: режали капитал харажатлар ва қўшимча харажатлар қўшимча жорий харажатлар капитал харажатлар талаб этмайдиган тадбирлар Капитал харажатлар - ҳаммаси Хўжаликда ички ер тузиш лойиҳасини ишлаш қиймати Капитал харажатлар самарадорлиги коэффициенти Соф даромаднинг 1 сўмига нисбатан ўсиши: лойиҳа ишлари қийматининг келтирилган харажатларнинг қўшимча жорий харажатларнинг

Шундай килиб корхонада ишлаб чиқариш самарадорлиги фақат унинг ҳудудини кайта ташкил этиш ва қайта қуриш ҳисобига ишлаб чиқаришнинг интенсивлик даражаси ўзгармаганда ва келтирилган баҳоларда ўртача 30% кўпроқ ўсди.

МAВЗУГA ОИД AСОСИЙ ДAРСЛИКЛAР ВA ЎҚУВ ҚЎЛЛAНМAЛAР

Aсосий aдaбиётлaр:

1. Aвезбaев С, Волков С. Н. Ер тузиш иқтисоди. - Т.: «Янги aср aвлоди», 2002.
2. Волков С.Н. Экономикa землеустройствa. Москвa.: «Колос», 1996. – 370 б.