Ер тузиш ва ер кадастри кафедраси

3-Мавзу: Ер ресурсларини бошқариш услублари.
(4 соат)

Ердан фойдаланиш масаласини ечишга, янги шароитда, мажмуали ёндашув талаб этилади. Бироқ нафақат оддий тадбирлар мажмуаси, балки ердан фойдаланиш иқтисодиётини ташкил этиш, режалаштиришнинг барча тизимларини мақсадга йўналтирилган ҳолда ривожлантириш, пировард натижада ер ресурсларини бошқаришнинг яхлит ва самарали тизимини яратиш лозим.

Шунинг учун солиқ солиш ва бюджет даромадларини тўплашни кўпайтиришга имконият берадиган ер ресурсларини бошқаришнинг минтақа ва маҳаллий ўз-ўзини бошқаришда инвестициялар жалб қилишнинг, ер муносабатларининг субъектлари учун кафолатланган ҳуқуқ билан таъминлашнинг самарали тизимини яратишда янги тамойиллар ва услублар вужудга келади.
Ер ресурсларидан самарали фойдаланишни бошқариш соҳасида И. В. Дегтярев, С. А. Ткачук, В. Н. Хлыстун, Т. П. Магазинщиков, Я. Я. Мауль, М. А. Генделман, Б. П. Балезн, С. А. Авезбаев, А.С. Чертовицкий, Г.А. Талипов, А. Абдуѓаниев, И.М. Зак ва бошқа олимлар томонидан маълум илмий изланишлар амалга оширилган. В.В. Ким, К.А. Чориев, Ф.К. Каюмов, Е.С. Карнаухова, А.Т. Абдуразаков, А.Р. Бобожанов ва бошқа олимларнинг махсус тадқиқот ва илмий изланишлари ҳам диққатга сазовордир.
Самарали технологияларни амалиётга жорий қилиш асосида ер ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш муаммолари Р.Х. Ҳусанов, К.А. Ҳасанжонов, О.Р. Рамазонов, М. Ҳошимжонов, А.С. Цамутали сингари иқтисодчи олимларнинг илмий асарларида ёритилган.
Номлари юқорида зикр этилган олимларнинг илмий изланишлари бўлишига қарамасдан, бозор муносабатларининг изчил шаклланиши шароити ва жараёнида ер ресурсларидан самарали фойдаланишни бошқаришни такомиллаштириш муаммолари ҳали етарли даражада илмий - услубий жиҳатдан ўрганилмаган. Бу ҳол ушбу илмий тадқиқот изланиш мавзусининг танлашига асос бўлди.
Мамлакат миқёсида, табиий - иқтисодий минтақалар бўйича ер танқислиги шароитида халқ хўжалиги тармоқлариаро ва тармоқ ичидаги соҳалар бўйича ер тақсимоти масалалари етарлича ўрганилмаганлиги ва бу муаммоларни фақат айрим олимларнинг илмий маколаларида ( А.П. Вервейко, П.С. Шевченко, П.Ф. Лойко, Т.П. Магазиншиков, Ф.И. Палчиков ва бошқалар) ёритилганини кўрамиз.
Мавзунинг кенг қамровлиги, ер мониторинги, миллий ҳисобот тизимида ер ҳисоби, бошқарувда психологик омиллар, махсус ер фондини ташкил этишнинг илмий-услубий асосларини ишлаб чиқиш бўйича умуман илмий - тадқиқот ишлари натижаларини илмий нашрларда чоп этилмаганлиги фикримизга асос бўлади.
Ер ресурсларини бошқаришнинг умумуслубий масалаларини ишлаб чиқиш ер ислоҳотини ўтказиш концепцияси асосида Ўзбекистонда ер муносабатларини тартибга солишнинг устувор йўналишларини белгилаш ҳисобланади. Мазкур илмий - тадқиқотлар мақсадига ер ресурсларидан самарали фойдаланишни бошқаришнинг илмий методологиясини ўрганишда муаммога яхлит ва мураккаб жараён сифатида тизимли ёндашув ва шунга асосан унинг илмий - услубий назариясини ҳамда ер тақсимотини иқтисодий асослаш киради.
Илмий тадқиқот мақсадини амалга ошириш учун қуйидаги илмий амалий вазифаларни ҳал этиш кўзда тутилган:

• 
  ер ресурсларини бошқариш бўйича чет эл тажрибалари тадқиқот қилиш ва умумлаштиришни;
  
• 
  «Ердан фойдаланиш» тушунчасининг иқтисодий моҳияти очиб беришни. Унинг шаклланиши ва жараён кўламининг объектив шарт-шароитлари бозор муносабатларига ўтиш жараёнига мос ҳолда тадқиқ қилишни;
  
• 
  маъмурий туман, вилоят ва давлат миқёсида ягона давлат кадастрлари ва ер кадастрини юритиш механизмлари ўрганиб чиқилган ва самарали истиқболли йўналишларини белгилашни;
  
• 
  ер ресурсларидан самарали фойдаланишни бошқаришнинг давлат тадбирлар тизими сифатида тушунчаси ва иқтисодий моҳиятини ёритишни;
  
• 
  ер кадастрини мураккаб ва яхлит тизим сифатида илмий - услубий асосларини ишлаб чиқишни;
  
• 
  ер ресурсларидан самарали фойдаланиш тамойиллари тизимини асослашни;
  
• 
  махсус ер фондини ташкил этишнинг иқтисодий механизмини яратишни тадқиқот қилишни;
  
• 
  ер ресурсларини тармоқлараро тақсимотининг моделларини яратишни;
  
• 
  ер ресурсларидан самарали фойдаланишни бошқаришда кўчмас мулклар омилининг таъсири механизмини такомиллаштиришни.
  

Тадқиқотлар ердан фойдаланиш жараёнининг таҳлили ва ер ресурсларини бошқаришни башоратлашни диалектик ёндашувига асосланган. Тадқиқотнинг методологик асосини мамлакатимиздаги замондош ва чет эл иқтисодчи олимларининг ер ресурсларини бошқариш, табиий ресурслар салоҳияти, аграр соҳанинг ривожланиши ва ҳудудий жойлашуви, ер кадастри ва мониторинги, ердан фойдаланиш иқтисоди муаммолари бўйича ишлари ташкил этади.