Ensiklopediyasi

ELEKTRON IKA
Bugungi kunda har bir uyda kechqurunlari 
televizorlar zangori ekranlarining yonishi, 
so'nggi axborotlar va ob-havo ma’lumotlarini 
bilish uchun radiopriyomnikni ulash mumkinli- 
gi, magnitofonda sevimli qo'shiq hamda mu- 
siqalarni eshitish imkonini berishi, respublika- 
miz va chet ellarda chiqariladigan kundalik 
gazetalarning o'z vaqtida muhayyo bo'lishi, 
telegrammalarning sanoqli soatlarda istalgan 
shaharga yetib borishi mutlaqo tabiiydir. Bu­
larning hammasiga elektron qurilma (EQ) — 
axborotlarni uzatuvchi va qabul qiluvchi quril- 
malarning nuqsonsiz ishi tufayli erishiladi.
Elektronika tushunchasi insoniyat faoliyati- 
ning juda keng sohasini o'z ichiga oladiki, bun­
da uning sanab o'tiladigan bo'limlarining o'zi 
shu qadar ko'p joyni olgan bo'lur edi. Ammo 
bu bo'limlarning hammasida umumiylik bor, 
ya’ni elektronlaming harakati va bu harakatning 
qonunlari elektronikaning fizik asoslari hisobla­
nadi. Elektronika zamonaviy texnik taraqqiyot- 
ning muhim qismi hisoblanadi; biz yashayot-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

gan olamni elektron qurilmalar (EQ) siz tasawur 
qilish qiyin. EQ poyezdlar harakati jadvallarini va 
ilmiy tadqiqotlar natijalarini hisoblaydi, avtomat 
stanoklami va avtomobillami yig'ishni boshqara­
di, axborotlami to'playdi va ularni inson qabul qili- 
shi uchun qulay shaklga aylantiradi.
Insonlaming yerga yaqin kosmik fazoga chi­
qishi ham elektronika bilan chambanchas bog'liq. 
EQ kosmik kemalarning uchishga tayyorgar- 
liklarini va ularning uchishini nazorat qiladi, kos­
mik kemalarni orbitada bir-biriga tutashishini, 
tushiriladigan apparatlami yerga tushirishni va 
apparatni qidirishni ta’minlaydi. Tushgan appa­
ratni qidirishda maxsus EQ — radiolokatorlardan 
foydalaniladi.
Keyingi yillarda kvant elektronikasi deb ata­
luvchi qonunlarga asoslangan yangi tur EQ pay­
do bo'ldi. Bu bizga ma’lum bo'lgan lazeriar bo'lib, 
ular kogerent yorug'lik va radioto'lqinlar genera- 
torlari hisoblanadi. Lazerlami qo'llash sohasi 
juda keng — Oy sirtini tadqiqot qilishdan, to 
sanoatda metallami juda aniq payvandlashgacha 
yoki tibbiyotda ko'z to'qimasida haddan tashqari 
aniq operatsiyalar qilishgacha ishlatiladi.
Elektronikada elektron hisoblash mashinalar 
(EHM) ning roli muhimligi haqida gapirmay 
bo'lmaydi. EHM inson faoliyatining barcha so- 
halariga kirib bormoqda, ularda axborotlarga yu­
qori aniqlikda ishlov berishi tufayli haqiqiy inqi- 
lobni amalga oshirmoqda.
Elektronika insoniyat faoliyatidagi eng tez 
rivojlanuvchi soha hisoblanadi va ilmiy-texnika 
taraqqiyotidagi muvaffaqiyatlar hozirgi sharoitlar- 
da uning rivojlanish darajasiga keng miqyosda 
bog'liq.
EMAN
Tanasi uch-to‘rt qulochli yolg'iz o'sgan eman- 
ni haybatli daraxt desa bo'ladi. Bunday ulkan 
daraxtning tagida qor-yomg'ir hamda quyosh nu- 
ridan bemalol saqlansa bo'ladi. Eman daraxti 
boshqa daraxtlardan kechroq gullaydi.
Eman 1000 yilgacha yashaydi. Dastlabki 80 
yil ichida u ko'proq bo'yiga, keyin esa eniga 
o'sadi. Uning bo'yi 50 metrgacha yetadi.
Eman daraxtining tanasi baquwatlashib, 
shox-shabbalari keng yoyilganda ulkan bo'lib 
ko'rinadi. Yong'og'idan endigina ko'karib
chiqqan kichkina eman ko'chati esa boshqa 
butalaming tayanchiga muhtoj bo'ladi. Shuning 
uchun ham o'rmonchilaming «Eman parvarish- 
talab, yorug'sevar daraxt» deyishlari bejiz emas. 
Haqiqatan ham eman yorug'likni yaxshi ko'radi, 
yuqori qismi soyani yoqtirmaydi. Uning atrofida 
yosh eman, qayin, archa daraxtchalari bo'lsa, ay­
niqsa, yaxshi o'sadi.
Eman ulkan bo'lgani bilan qattiq sovuqqa chi- 
day olmaydi. Kuchli issiqni ham xohlamaydi.
O'zbekistonda eman manzarali o'simlik sifati- 
da o'stiriladi.