MOMAQALDIROQ
Bahorning ayrim
kunlari haddan tashqari
dim bo'ladi. Mana, pag‘a -p a g ‘a bulutlar to'p-
to ‘p bo'lib o s m o nd a yuribdi, so'ngra ular
birlashib, yaxlit qora bulutga aylandi, zangori
osmon ham, charaqlab turgan quyosh ham
ko'rinmay qoldi. Nimanidir kutgandek atrof
birdan sukunatga cho'mdi. Shu payt osmon-
dan yakkam -dukkam yirik tomchilar toma
boshladi. Ko'p o'tmay, xuddi birov chelak-
chelak suvni to'kkandek jala quydi. O s m o n
ning allaqayerida chaqmoq chaqdi. Bir nar
sa gumburladi. T e z d a o'tib
ketadigan bahor-
gi jala boshlandi.
Xo'sh, osmonda qanday hodisa yuz berdi?
Nima uchun «bir narsa» gumburladi?
S u v b u g 'i y e r d a n n ih o y a t d a b a la n d
ko'tarilib, juda soviydi va suv tomchilariga
aylanadi. Tom chilar bir-biriga qo'shilib yirik-
lashadi, havo oqimlari ularni dam pastga,
dam yuqoriga sura boshlaydi. S u v bug'lari
qanchalik yuqori ko'tarilsa, shunchalik kuch-
liroq sovuq ta’siriga uchraydi va suv m u z
parchalariga aylanadi. M u z parchalari suv
Sakkizoyoq (osminog) bilan kalmarning
chig'anog'i yo 'q , a m m o oyoqlari o'rniga
o 't u v c h i
p a y p a s la g ic h l a r i
bor.
P g y -
paslagichlari boshida
joylashgani uchun bu
mollyuskalar boshoyoqlilar deb ataladi. Sak
kizoyoq uxlayotganda oltita paypaslagichi
harakatsiz bo'ladi, lekin ikkitasi uni qo'riqlab,
aylanib turadi. Yirik sakkizoyoqning har bir
paypaslagichida 300 ta so'rg'ich bor, har bir
so'rg'ich bir necha kilogramm og'irlikni tutib
tura oladi.
K alm a r esa o 'ziga -o 'zi reaktiv dvigatel
ekanligi bilan mashhurdir. Uning mantiya deb
ataluvchi teri qatlami ostiga suv oqib kiradi.
Kalmar esa mushaklarini qisqartirib, mantiya
ostidagi, teridan iborat trubka-voronka
orqali
suvni shiddat bilan siqib chiqarib, soatiga 40
kilometr tezlikda suza oladi. Qani, bu jonli ra-
ketaga yetib ko'ring-chi! Kalmar siyoh qop-
chasidan maxsus suyuqlik chiqarib, suvni
loyqalatib ketganida ham uni topib bo'lmaydi.
Ana shu suyuqlikdan tayyorlanadigan jigar-
rang bo'yoq - sepiyani rassomlar juda yuqori
baholashadi.
Mollyuskalardan sadaf, marvarid olinadi.
Butun d u n y o -
da yiliga o'rta
h i s o b d a 7 ,5
million
sentner
mollyuska tuti-
la d i.
B a ’zi
m o l l y u s k a l a r
s u v osti i n
shooti va ke
m a y o g ' o c h -
lariga, q u ru q -
likda y a s h o v -
chi mollyuska
lar o ' s i m l i k -
la r g a
z a r a r
к e 11 i r a d i .
Zararku nanda
m o llyu s k a la r-
ga qarshi z a
harli kimyoviy
m odda - mol-
ly u s k o t s i d l a r
ishlatiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
tomchilari bilan to'qnashganda yana sirtini
p a r d a d e k m u z q o p la y d i. M u z p a rc h a s i
og'irlashadi, bulutning «pastki q a v a tig a »
tushadi, bu yer bir oz issiqroq bolgani uchun
eriy boshlaydi. Biroq
ularni shu zahoti shiddat-
li quyun yuqoriga surib ketadi va muz parcha-
lari yana tomchilarga duch keladi, yana sirti
muzlaydi, yanada kattalashib og'irlashadi.
Endi ularni bulut tutib qola olmaydi va ular
shiddat bilan pastga tusha boshlaydi. M uz
parchalari ye rg a ya q in la s h g a n sari erib,
yomg'irga aylanadi. B a ’zan, ularerishga ul-
gurmay qoladi va yerga o'sha m u z parchasi
holicha tushadi. A na shunda biz do'l yog'di,
deymiz.
S u v tomchilari bilan m u z parchalarining
qora
bulut ichidagi harakati
to'xtamaydi. Ular bir-biri bi
lan to 'q n a s h a d i, bir-biriga
ishqalanadi. S h u n d a elektr
toki bilan za rya dlanadi. B u
lutning yuqori qismida m u s
bat elektr z a r y a d i, pastki
qism ida esa m anfiy elektr
za ryadi p a ydo bo'ladi. A n a
s h u
e l e k t r
z a r y a d l a r i
o r a s i d a n u c h q u n l a r o 'ta
b o s h l a y d i
v a
c h a q m o q
c h a q a d i .
S h u
z a h o t i
atrofdagi h a v o qiziydi, tez
kengayib, portlash yu z bera
di. A n a shu ho d is a o 's h a
«b ir na rs a », y a ’ni m om aqal-
diroq.
Momaqaldiroq guldu-
ra y-gu ldu ra y tinchiydi, qora
bu lu tlar s iy ra k la s h a borib
tarqab ketadi, havo m usaf-
f o l a s h a d i , o d a m m i r iq i b
nafas ola b o s h la y d i. Ja la
do v-daraxtlarni ham , yerni
h a m
y u v a d i ,
o s m o n n i
chan gla rda n tozalaydi. D e
m ak, m o m a q a ld iro q faqat
v a h im a li g in a e m a s ,
balki
odam larga marhamatli ham
ekan. M om aqaldiroq yo z d a
ham yu z berishi mumkin.
MONAKO - qarang
Mitti davlatlar.
MONGOLIYA
Do'stlaringiz bilan baham: 
