English for everybody

IMPERATIVE SENTENCES
БУЙРУҚ ГАПЛАР

Ҳурматли китобхон! Нутқ жараёнида буйруқ гаплар ўзларининг шаклан тузилиш жиҳатидан соддалиги билан ажралиб туради. Бироқ улар нутқни ўстиришда яхши восита сифатида ишлатилиши мумкин. Шунинг учун ҳам буйруқ гап­лар билан қисқача бўлса-да, таништириб ўтишни маъқул топдик.

Буйруқ маъносини билдирадиган гаплар буйруқ гап дейилади.

Эслаб қолинг!
Инглиз тилидаги буйруқ гапларда феъл гапнинг бошида келади.
Take the book.
Open the book.
Ўзбек тилида эса одатда гапнинг охирида келади:
Китобни олинг.
Китоб ва дафтарларингизни стол устига қуйинг.

Нутқ жараёнида шахсли феъл ёлғиз ўзи қўлланиши ҳам мумкин:

Come! (Келинг)
Go! (Боринг)
Speak! (Гапиринг)

Буйруқ гаплар илтимосни билдирганда "please" сўзи қўшиб айтилади.

Please, close the door! Илтимос, эшикни ёпиб қўйинг.


Эслатма:
Буйруқ майлидаги феълнинг бўлишсиз шакли феълдан олдин "do not" (don't) сўзларини келтириш орқали ясалади.

Don't go!

Don't smoke!
Don't take the book!

Қуйидаги биринчи ва иккинчи қаторда берилган сўзлардан фойдаланиб, намунага кўра буйруқ гаплар тузинг:

Give me your book. — Менга китобингизни беринг.
1.Take, give, close, speak, come, bring, put, read, tell.

2. Book, your pen, door, to the table, to the office, the papers, the text, the newspaper, the article (мақолани), about yourself (ўзингиз ҳақингизда), on the table (стол устига), about Andijan (Андижон ҳақида).

Намунадаги каби остига чизиб қўйилган сўзларни алмаштириб уларга ўхшаш буйруқ гаплар тузишни машқ қилинг.

Намуна:
Take the book.

Put the book on the table.
Give me the book.

Textbook, dictionary (луғат), your papers, my bag, your hat, letters, telegram, cables, contract, this pen.