Energetika resurs turlari va ulardan oqilona foydalanish

Kimyoviy xossalari

BENZOLGA

XLORNING

UCH XIL

TA’SIRI

Kimyoviy xossalari

O’rin olish reaksiyalari

Galogenlanishi. Beylshteyn reaksiyasi.

Kimyoviy xossalari

O’rin olish reaksiyalari

Nitrolanishi

Nitrobenzol

Kimyoviy xossalari

O’rin olish reaksiyalari

Sulfolanishi

Benzolga konsentrlangan sulfat kislota ta'sir ettirib benzosulfokislota olinadi.

Kimyoviy xossalari

Birikish reaksiyalari

Alkillanish

Kimyoviy xossalari

Birikish reaksiyalari

Atsillash

Atsillash — organik birikmalar tarkibiga atsil gruppasini kiritish.

Atsetil xlorid

Metil-fenil-keton

Kimyoviy xossalari

Birikish reaksiyalari

Zelinskiy reaksiyasi

Benzol suv, HGal, KMnO4(suvli) hamda Br­2 li suv bilan ta`sirlashmaydi.

Kimyoviy xossalari

Oksidlanishi

+ 2CO2 + H2O

9

Oksidlanish reaksiyasi yordamida aromatik uglevodorodlarning tuzilish formulasini aniqlash mumkin.

Malein

kislota

Kimyoviy xossalari

Oksidlanishi

Kimyoviy xossalari

Oksidlanishi

+ 2CO2 + 3H2O

Tereftal kislota

Simol (T)

p – metilizopropilbenzol (R)

1- metil, 4 – izopropilbenzol (S)

Kimyoviy xossalari

Ozonlanishi

glioksal

Umumiy yonish formulasi

CnH2n-6 + 1,5n O2  nCO2 + (n-3)H2O

Benzol va uning gomologlari havoda tutab yonadi.

Kimyoviy xossalari

C6H5 ─ CH = CH2 → [ C6H5 ─ CH ─ CH2 ─ ]n

Polimerlanishi

s t i r o l

Stirol butadiyen bilan sopolimerlanish reaksiyasida qatnashib butadiyen stirol kauchugini xosil qiladi.

p o l i s t i r o l

Bu ikki tur o'rinbosarlardan foydalanib, nitroxlorbenzolning uchta izomerini hosil qilish mumkin:

 

Geksaxlorbenzol C6Cl6 bilan g’alla urug’larini qattiq qorakuya kasalligiga qarshi dorilanadi.

C4Cl6 Geksaxlorbutadiyen – 1,3 toklardagi filloksera (kuya) kasalligiga qarshi kurashda qo’llaniladi.

C6H6Cl6 Geksaxlorsiklogeksan ( Geksaxloran ) – insektitsid sifatida zararkunanda hashoratlarga qarshi ishlatiladi.

I S H L A T I L I S H I

P E S T I T S I D L A R

lotincha pestis – maraz, zararli mikrob va cedo – o’ldiraman

degan ma’noni anglatadi.

Pestitsidlarga quyidagilar kiradi:

Insektitsid - zararli hashoratlarga qarshi ishlatiladi

Akaritsid - kapalaklarga qarshi ishlatiladi.

Fungitsid - kasallik tarqatuvchi zamburug’larga

Gerbitsid – begona o’tlarga qarshi ishlatiladi.

Bakteritsid – zararli bakteriyalarga qarshi ishlatiladi.

Zootsid – zararli kemiruvchilarga qarshi ishlatiladi

Defoliant – o’simliklar bargini to’kadigan moddalar.

Desikant – O’simlik bargini quritish uchun ishlatiladigan moddalar.

Dezinfeksiya – omborxonalardagi zararli hashoratlarni yo’qotishda kurashish.

Ko’p halqali arenlar

N A F T A L I N

Naftalin – C10H8

Yaltiroq, kristall modda bo`lib, o`ziga xos xidga ega suvda erimaydi. 800C da suyuqlanadi. Toshko`mir smolasini haydash orqali olinadi. (2100 – 2300 dagi fraksiyasi)

Naftalin sof holda uy-ro'zg'orda jundan qilingan buyumlarni kuyadan saqlashda ishlatiladi.

Ko’p halqali arenlar

A N T R A T S E N

Antratsen – C14H10

kristall modda 2170 da suyuqlanadi. Toshko`mir smolasini 2700 dan yuqori haroratdagi fraksiyasidan olinadi.

Ko’p halqali arenlar

F E N A N T R E N

Fenantren – C14H10

Antratsenning izomeri, kristall modda 1010C da suyuqlanadi. Toshko`mir smolasidan antrotsen bilan birgalikda hosil bo`ladi. Fenantrenning tirik organizmlardagi ahamiyati juda katta u asosan tabiatda shifobaxsh o`simliklar tarkibida uchraydigan – steroidlar, gormonlar, D vitamini va biologik aktiv moddalarning asosiy qismini tashkil etadi.

Fenantrendan olingan ko`pchilik moddalar tilbiyotda ishlatiladi.

NAFTALIN

GALOGENLASH

SULFOLASH

NITROLASH

REAKSIYA LARIGA

KIRISHADI.

α – xlor

naftalin

α – naftalin

sulfokislota

β – naftalin

sulfokislota

α – nitro naftalin

Ko’p halqali arenlar

n a f t a l i n

FTAL ANGIDRID

Oksidlanishi

Ko’p halqali arenlar

A n t r a t s e n

Oksidlanishi

A N T R A X I N O N

Antraxinon sariq kristall modda, 286°C da suyuqlanadi. U alizarin bo'yoq moddasini olishda asosiy xomashyo hisoblanadi.

A L I Z A R I N

Ko’p halqali arenlar

Alizarin – qizil rangli kristall modda bo`lib, 2900 da suyuqlanadi.

Alizaringa

Al(OH)3 qo`shilsa – och qizil rang,

Fe(OH)3 – to`q binafsha,

Cr(OH)3 – yashil rang hosil bo`ladi.

1834 yilda E. Mitcherlix benzolni benzoy kislotasining tuzlarini qizdirib olgan va benzin deb nomlashni taklif qilgan.

Keyinroq Yu.Libix bu birikmani benzol deb atashni taklif qilgan.

E’TIBORINGIZ

UCHUN

RAHMAT