«energetika» fakulteti «elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari» kafedrasi

Nazorat savollari:

1. 
   O‘zgaruvchan tok manbai to‘g‘risida gapirib bering?
   
2. 
   Aktiv va reaktiv qarshiliklarni farqlab bering?
   
3. 
   Induktiv va sig‘im qarshiliklar farqini tushuntiring?
   
4. 
   Iste’molchilari ketma-ket ulangan o‘zgaruvchan tok zanjirini tushuntiring?
   
5. 
   Iste’molchilari parallel ulangan o‘zgaruvchan tok zanjirini tushuntiring?
   
6. 
   Quvvatlar uchburchagi deganda nimani tushunasiz?
   
7. 
   Ixtiyorish qiymatlar uchun vektor diagramma qurib tushuntiring?
   
8. 
   Mavzu bo‘yicha xulosa chiqaring.
   

№ 4 - AMALIY MASHG‘ULOT

MAVZU: UCH FAZALI O‘ZGARUVCHAN TOK ELEKTR ZANJIRLARINI HISOBLASH


Mashg‘ulot maqsadi.
Uch fazali tok tarmoqi tug‘risidagi bilimlarini mustaxkamlash, uch fazali tok tarmoqlariga iste’malsilarni ulash usullari bilan tanishtirish va hisoblash ishlarini o‘rganish.
Bir xil chastotali, bir-biriga nisbatan bir xil burchakka siljigan va bitta generatorda induksiyalangan bir necha sinusoidal EYUK larga ko‘p fazali tizim deyiladi. Hozirgi vaqtda uch fazali tizim eng keng tarqalgan buning sabablari:

1. 
   Uchta bir fazali Liniyaga nisbatan uch fazali tizim simni tejash imkoniyatini beradi;
   
2. 
   Uch fazali tok yordamida asinxron dvigatellarda qo‘llaniladigan aylanuvchi magnit maydonni osongina olish mumkin;
   
3. 
   Uchta bir fazali generatorlarga nisbatan bitta uch fazali generator qulayroq, bu uch fazali dvigatel va transformatorlarga ham tegishli;
   
4. 
   Iste’molchilar uchun ikkita, ya’ni fazaviy va Liniyaviy kuchlanishlarni olishga imkoniyat beradi.
   

Uch fazali tokning asoschisi M. O. Dolivo-Dobrovolskiy. U uch fazali generator, uch fazali transformatorlarni yaratgan va dunyoda birinchi bo‘lib uch fazali tok energiyasini uzatishni amalga oshirgan.
Iste’molchilarni uch fazali tok zanjiriga ulashda uchburchak va yuldiz usullarda amalga oshiriladi.

Vaqtning t=0 paytida 1 fazali induksiyalangan EYUKni quyidagicha ifodalash mumkin:

2-fazaning EYUK o‘sha 1- fazaning EYUKga nisbatan 1/3 davrga orqada qoladi ya’ni ,

3-fazaning EYUK dan 1/3 davrga orqada qoluvchi yoki 1-fazaning dan 1/3 davrga ilgarilanma EYUK quyidagicha ifodalanadi:

Generator cho‘lg‘amlari yulduz usulida ulanganda liniya kuchlanishi faza kuchlanishi qiymatidan marta kata bo‘ladi.

Istemolchilarni yulduz usulida ulanganda liniya simlaridagi toklar generatorning mos fazalaridagi toklarga teng bo‘ladi, ya’ni:

iste’molchilarning aloxida fazalaridagi toklar ma’lum formulalarga ko‘ra hisoblanadi;
, , .
Faza toklarining faza kuchlanishlariga nisbatan siljish burchaklari ularning kosinuslari orqali topiladi:
, , .
Faza kuchlanishi:
.
Faza va liniya toklari
.
Quvvat koeffitsienti
.
Bir fazaning aktiv quvvati:
.
Uch fazali tizimning aktiv quvvati:
.
Bir fazaning reaktiv quvvati:
.
Uch fazali tizimning reaktiv quvvati:
.
Uch fazali tizimning to‘la quvvati:
.
Iste’molchilar uchburchak usulida ulanganda faza kuchlanishi:
.
Faza toki:
.
Liniya toki:
.
Quvvat koeffitsenti:
.
Bitta fazaning aktiv quvvati:
.
Uchta fazaning aktiv quvvati:
.
Uchta fazaning reaktiv quvvati:
.
CHunki
.
Tizimning to‘la quvvati: