«energetika» fakulteti «elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyasi» kafedrasi

II.Topshiriq
1. MI pog‘onasi tasvirlangan laboratoriya stendini o‘rganib chiqing.
2. MI pog‘onasida o‘rnatilgan hisoblagichlarni o‘rganib chiqing.
3. Hisoblagichlarning ko‘rsatkichlarini qayd etib, quyidagi jadvalni to‘ldiring.

Ko‘rsatkich	∑P
Elektr energiya

Hisobotni rasmiylashtirish
Hisobot – ishdan maqsad, laboratoriya natijalaridan (ishni bajarish tartibi orqali aniqlanadigan ketma-ketlikda) tashkil topishi kerak.
Hisobotda quyidagilar keltiriladi:

• 
  laboratoriya stendining sxemasi;
  
• 
  laboratoriya stendi elementlarining pasport ma’lumotlari;
  
• 
  jadvallar ko‘rinishida keltiriladigan laboratoriya asosida aniqlangan quvvatlar va energiyalar qiymatlari;
  
• 
  ish natijalarini tahlil qilish va xulosalar.
  

Nazorat savollari

1. 
   MI pog‘onasida ENHAT haqida so‘zlab bering?
   
2. 
   MI pog‘onasida ENHAT tizimi qanday jihozlangan?
   
3. 
   MI pog‘onasida qanday hisoblagichlar o‘rnatilgan?
   
4. 
   Hisoblagichlarning ko‘rsatkichlari qanday olinadi?
   

2 - LABORATORIYA ISHI.


QUYOSH ENERGIYASINI XOSIL QILISH JARAYONINI O’RGANISH
Ishni davomiyligi – (2 soat).

Mashg‘ulot maqsadi: quyosh radiatsiyasi kelishi, quyosh kollektorlari issiqlik almashinuvchilarni xisoblash usulini o‘rganish.

Quyosh radiatorlarini kelishini xisoblash

Og‘ma yuzaga xar bir oy uchun o‘rtacha bo‘lgan kunduzgi radiatsiyalar kelishini xisoblash usuli Lyu va Djordon tomonidan ishlab chiqarilgan va Rossiya federatsiyasi tomonidan normativ sifatida qabul qilingan. Gorizontal yuzaga keluvchi o‘rtacha oylik kunduzgi quyosh radiatsiyasining yig‘indisi:
N_p=R

Bu erda: N_p – gorizontal yuzaga keluvchi o‘rtacha oylik radiatsiya

R – og‘ma va gorizontal yuzalarni o‘rtacha oylik kunduzgi keluvchi radiatsialar nisbati

R= ,

Bu erda: – gorizontal yuzaga keluvchi kunduzgi o‘rtacha oylik-diffuzion radiatsiya

S – kollektorning gorizontga og‘ma burchagi

P – yorning aks ettirish qobiliyati

Keluvchi quyosh radiatsiyasini xisoblash uchun “spravochnik po osnovnыm voprosom ASHRAE” (1972) ma’lumotnomasida quyidagi formula keltirilgan:

I_t=I_D+I_d

Bu erda: I_t–nurlanayotgan yuzadagi umumiy quyosh radiyasiyasi Vt/m²

I_D – nurlanayotgan yuzadagi sochilib ketgan quyosh radiatsiyasi; Vt/m²

I_D=KI_Dn;

I_Dn – quyosh nurlariga normal joylashgan nurlanayotgan yuza uchun to‘g‘ri quyosh radiatsiyasi; Vt/m²

I_D – nurlanayotgan yuzadagi sochilib ketgan quyosh radiatsiyasi; Vt/m²

K – quyosh nurlarining tushish burchagi kosinusi
Tushayotgan quyosh radiatsiyasi intensiv oqimini xisoblash uchun “spravochnik po klimatu” ma’lumotnomasi quyidagi formuladan foydalanishni taklik qiladi:

q_t=P_sI_s+ P_DI_D;

bu erda: q_t – oqimning intensivligi;

I_s – gorizontal yuzaga tushayotgan quyoshning to‘lqin zichligi
P_s,P_D – quyosh kolletorining jamlangan va tarqalgan xolati uchun koeffitsientlari
Kollektorning xolat koeffitsientini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz:

P_D=cos²β/2

P_s=

Bu erda: β – quyosh kollektorining ufqdagi og‘ish burchagi

- kollektor yuzasiga tushayotgan quyosh nurining og‘ma burchagi
- quyoshning ufqdagi balandlik burchagi

Yuqorida ko‘rsatilgan uchta xisoblash turlaridan tashqari ko‘r miqdoragi takomillashtirish turlari bor. Burilgan ma’lumotlarga ko‘ra, ular xar xil turlarga asoslanadi. SHunga asosan, quyoshning yig‘ilgan va tarqalgan radiatsiyasi uchun o‘rtacha oylik yig‘indisi olinadi. Bu boshqa quyoshning qabul qilingan radiatsiyasi uchun oyning xar kungi o‘rtacha vaqt miqdori xisoblanadi. Barcha xisoblash uslublari taxminan teng natija beradi. Xar soatdagi radiatsiyani xisoblash uslubi ko‘proq aniqroq natija beradi. Ammo quyoshning tushayotgan nurlarini nomo‘tadilligi sababli, xao ly quyosh radiatsiyasini xisoblash uslubi amalda qo‘llanilishi etarli.