Endokrin tizimi patofiziologiyasi

Gormonlar tashilishi, metabolizmi va biologik ta’sirining buzilishi.
Ushbu buzilishlar normal gormon sekresiyasi fonida yuzaga keladigan endokrin 
kasalliklarning ekstraglandular mexanizmini hosil qiladi. Tanadagi gormonlarni 
tashilishi biologik suyuqliklar (qon, limfa, orqa miya suyuqligi) orqali amalga 
oshiriladi. Qonda gormonlar erkin yoki oqsillar bilan kompleks holatda mavjud 
bo‘ladi. Bu erkin molekulalar gormonal regulyatsiyaning muhim tarkibiy qismi 
bo‘lgan gormonal faollikka ega. Bu, ayniqsa, steroid va qalqonsimon bez 
gormonlari uchun to‘g‘ri keladi. Masalan, tiroid gormonlarining erkin fraksiyasi 
ularning qondagi umumiy miqdorining faqat 1%i, androgenlarning 1 3%ni tashkil 
etadi. 
Qonning bog‘lovchi (tashiydigan) oqsillari jigarda hosil bo‘ladi va ular 
qonga tushadi. Ular ma’lum gormonlarni tanlab bog‘laydi. Shunday qilib, 
transkortin glyukokortikoidlar va progestinlar bilan komplekslar hosil qiladi, 
testosteron estradiol bilan bog‘lanuvchi globulin, estrogen va androgen bilan 
o‘zaro bog‘lanadi, tiroksin bilan bog‘lanadigan globulin tiroid gormonlarni 
tashiydi va boshqalar. Tegishli bog‘lovchi oqsillarning jigarida sintez intensivligini 
tartibga soluvchi aynan shu gormonlardir. 
Transport oqsillari faqat transport funksiyasidan ko‘proq funksiya bajaradi. 
Ular kerak bo‘lganda gormonlar tezda chiqariladigan deponi tashkil qiladi. Oqsillar 
gormonlarni himoya qilishda ham muhim rol o‘ynaydi. Oqsillar gormonlarning 
erta metabolizmini oldini oladi va ularning qonda aylanish davrini uzaytiradi. 
Bundan tashqari, ular ortiqcha gormonlarni bog‘laydi va shu bilan gormonal 
"zaharlanish" ning oldini oladi. Ushbu himoya mexanizm, ayniqsa homiladorlik 
paytida, kortikosteroidlar, estrogenlar va progestinlarning sekresiyasi kuchayishi 
bilan sezilarli darajada oshadi.
Qon plazmasidagi oqsillar konsentratsiyasining o‘zgarishi tufayli ma’lum
gormonal kasalliklar belgilari rivojlanadi. Tiroksinni bog‘laydigan globulin 
konsentratsiyasining pasayishi natijasida gipertireozning alomatlari rivojlanishi 
mumkin. Ayollarda virilizatsiya belgilari (erkaklarga xos tuklarining o‘sishi, past 
ovoz, ikkilamchi jinsiy xususiyatlarning kam rivojlanganligi) qon plazmasining 
testosteron-estradiol bilan bog‘lanish qobiliyatini pastlaganda tez-tez uchraydi.

---