Elektrotexnikaning nazariy asoslari

Elektr sig'imi zaryad miqdoriga tog'ri proporsional, ya'ni undagi zaryad

miqdori qancha ko'p bo'lsa, bu o'tkazgichning elektr sig'idira olish hususiyati
shuncha katta ekanligini ko'rsatadi. SI da elektr sig'imi birligi deb farad (F)

qabul qilingan.
Kondensator va uning elektr sig‘imi
Elektrotexnikada ko‘p miqdordagi elektr zaryadlarini to‘plash va
saqlash muhim ahamiyatga ega.

Elektr zaryadlarini to‘plash uchun mo‘ljallangan asbob konden-

sator deb ataladi.
Kondensator radio, televizor, magnitofon, kompyuter kabi elektrotexnik
jihozlarning muhim elementi hisoblanadi.
Eng sodda kondensator – bu yassi kondensator. Yassi kondensator o‘zaro
parallel bo‘lgan ikkita yassi o‘tkazgich – plastinkalardan iborat. Bu
plastinkalar kondensator qoplamalari deyiladi.Kondensator zaryadlanganda
uning ikki qoplamasida teng miqdorda turli ishorali zaryadlar to‘planadi
Kondensatorni tavsiflaydigan asosiy fizik kattalik ununing elektr sig‘imidir(C).
Xaqaro birliklar sistemasida elektr sig‘imining birligi qilib M.
Faradey sharafiga farad (F) qabul qilingan. 1 farad juda katta birlik
bo‘lgani uchun amalda asosan uning ulushlari – mikrofarad (µF) va pikofarad
(pF) qo‘llaniladi. Bunda: 1 F = 106 µF; 1 µF = 106 pF; 1 F =1012 pF.
Kondensatorning sig‘imi undagi zaryad miqdorining plastinkalar
orasidagi kuchlanish nisbatiga teng: C = q / U
bunda, U – plastinkalar orasidagi kuchlanish bo‘lib, volt (V)da o‘lchanadi.
Yassi konden-
sator qoplamasining yuzasi S qancha katta bo‘lsa, unda shuncha ko‘p
zaryadlarni to‘plash imkoniyati bo‘ladi. Qoplamalari orasidagi masofa
d qancha kichik bo‘lsa, kondensatorda shuncha ko‘p zaryadlarni to‘plash
mumkin. Bu degani yassi kondensatorning sig‘imi qoplamalari yuzasiga
to‘g‘ri proporsional, qoplamalari orasidagi masofaga teskari pro-porsionaldir, ya’ni: C = εo
O‘tkazgichga ulangan lampochka uzoqroq vaqt yonib turishi uchun
muntazam elektr tokini hosil qilib turuvchi manba — tok manbayi bo‘lishi
zarur.

Tok manbayida musbat va manfiy zaryadli zanjirlarni ajratish ishi

bajariladi. Ajratilgan qarama-qarshi ishorali zaryadli zarralar tok
manbayining qutblarida to‘planadi va elektr maydonni hosil qiladi.
Tok manbalarida musbat va manfiy zaryadli zarralarni ajratish jarayonida
mexanik, kimyoviy, ichki
va boshqa turdagi energiya elektr energiyaga aylanadi.
Elektr toki manbalari xilma-xildir
Elektr zanjir
Tok manbayi, elektr lampochka va kalitni
bir-biri bilan o‘tkazgich (sim)lar orqali ulaylik. Kalit elector lampochkani
o‘chirib-yoqish uchun kerak bo‘ladi.
Elektr lampochka iste’molchi hisoblanadi.
Radio,magnitofon, televizor, kompyuter,
muzlatkich, dazmol, elektr isitkich kabilar ham elektr iste’molchilardir.