Elektrotexnika

Induksion o`lchash asboblari
Induksion o`lchash mexanizmlari bir yoki bir nechta qo`zg`almas elektromagnitdan va qo`zg`aluvchan qismi alyumindan ishlangan diskdan iborat bo`ladi. 8-rasmda ikki oqimli induksion mexanizm ko`rsatilgan.
Disk yuzasiga perpendikulyar yo`nalgan o`zgaruvchan magnit oqimlar uni kesib o`tishi natijasida uyurma toklar induktivlaydi. O`zgaruvchan magnit oqimlari diskdagi induktivlangan toklar bilan o`zaro ta`siridan qo`zg`aluvchan qismi aylanadi.
Induksion mexanizmlar qo`zg`aluvchan qismini kesib o`tuvchi oqimlar soni bo`yicha bir oqimli va ko`p oqimli mexanizmlarga bo`linadi.

8-rasm.

O`lchash texnikasida ko`proq ko`p oqimli mexanizmlar ishlatiladi. Elektromagnit 1 va 2 cho`lg`amlaridan o`tadigan I₁ va I₂ toklar elektromagnit o`zaklari bo`ylab yo`nalgan F<sub>1</sub> va F<sub>2</sub> oqimlarini hosil qiladi. F<sub>1</sub> va F<sub>2</sub> oqimlar diskni kesib o`tishi natijasida Ye₁ va Ye₂ - EYuK larini induktivlaydi.

O`zgaruvchan magnit oqimi F<sub>1</sub> va shu oqim diskni kesib o`tishi natijasida induktivlangan uyurma tokni o`zaro ta`siridan hosil bo`lgan aylantiruvchi momentning oniy qiymati quyidagicha ifodalanadi:
, (21)
bu yerda, s – proporsionallik koeffisienti. Induksion mexanizmning qo`zg`aluvchan qismi aylantiruvchi momentning o`rtacha qiymati ta`siridangina xarakatga keladi, ya`ni
(22)
Ikki oqimli induksion mexanizmlarning ko`zg`aluvchan qismi F₁ va F₂ oqimlaridan hosil bo`luvchi ikkita momentlarning summasi ta`sirida aylanadi va u quyidagicha ifodalanadi:
(23)
bu yerda s - proporsionallik koeffisienti, f – oqimlarning o`zgarish chastotasi; F<sub>1</sub>, F<sub>2</sub> - o`zgaruvchan magnit oqimlar; φ - F₁ va F₂ oqimlar orasidagi faza farqi.
Yuqorida keltirilgan (23) ifoda ikki va ko`p oqimli induksion o`lchash mexanizmlari uchun umumiy aylantiruvchi moment ifodasi hisoblanadi.
Induksion mexanizmlarda aylantiruvchi moment hosil bo`lishi uchun kamida ikkita yoki ikki tashkil etuvchidan iborat bitta, faza jahatidan bir-biridan farq qiluvchi va bir-biriga nisbatan uzoqroq joylashgan o`zgaruvchan magnit oqimlari bo`lishi kerak.
O`zgaruvchan magnit oqimlar orasidagi faza farqi 90⁰ ga teng bo`lganida aylantiruvchi moment o`zining maksimal qiymatiga yetadi.
Aylantiruvchi moment o`zgaruvchan tok chastotasiga bog`liqdir.
Induksion tizimli o`lchash mexanizmlari asosan quvvat o`lchashda - vattmetr, elektr energiyasini hisoblashda – hisoblagich (schyotchik) sifatida ishlatiladi.