Elektrotexni

Elektrotexnika materiallari

O’tkazgichlar Yarim o’tkazgichlar _{Dielektriklar} Magnit materiallar

1.16-rasm. Elektrotexnika materiallarining sinflanishi

So’nggi paytda ko’plab ishlab chiqarilayotgan yangidan-yangi sun’iy materiallar xalq xo’jaligining turli sohalarida, jumladan, elektrotexnikada keng miqyosda qo’llanilmoqda.
Hozirgi davrda o’z ish faoliyatini yuqori darajada bajarib, xalq xo’jaligini sifatli kabel mahsulotlari bilan ta’minlayotgan “O’zkabel” AJ ishlab chiqarish korxonasida dielektrik va o’tkazgich materiallar ko’p ishlatiladi. Bulardan asosiysini polietelen va mis tashkil etadi. Bo’lajak mutaxassislar uchun elektr texnika materiallarini chuqur o’rganish katta amaliy ahamiyatga ega.

1.4. Qattiq jismlar fizikasining asosiy tushunchalari

^Qattiq jismlar fizikasining nazariy masalalari bilan shug’ullangan Y.I.Frenkel 1930 yili yarim о‘tkazgichlar va dielektriklarda elektronlarning kо‘zg’algan holatida eksiton nazariyasini ishlab chiqqan edi. Bu nazariyaning tо‘g‘ri ekanligini 1952 yilga kelib Y.F. Gross tomonidan isbot qilindi ya’ni eksitonning mavjud ekanligi etildi. Qattiq jismlar fizikasi xususan, yarim о‘tkazgichlar fizikasining nazariy masalalari ustida ishlab, uning rivojiga katta ta’sir kо‘rsatgan Sovet olimlaridan L.D.Londau, S.P.Pekar, L.E.Gurevich, S.G.Kalashnikov va boshqa nazariyotilarni kо‘rsatish mumkin (1.17-rasm).¹⁰

a) b) c)

1.17-rasm. Kristallar

Qattiq jismlar - atom va molekulalarning joylashishiga qarab amorf kristall jismlarga bо‘linadi, amorf jismlar izotropik hossaga ega bо‘lib ularning fizikaviy hossalari hamma yо‘nalishlar bо‘yicha bir xil bо‘ladi. Amorf jismlarning xossalari о‘ta qovishqoq sо‘yuqliklar xossalariga о‘xshashdir. Shu sababli xozirgi vaqtda amorf jismlarrni о‘ta sovigan suyuqlik deb qaralib, qattiq jism terminida faqat kristall tuzilishga ega bо‘lgan jismlarnigina harakterlashda foydalaniladi. Biz kristall jismlarning xossalari, xususan yarim о‘tkazgich kristall jism ustida sо‘z yuritar ekanmiz qattiq jism terminini ishlatganimizda kristall jismini nazarda tutamiz.
Kristall qattiq jismlarda - atom va molekulalar ma’lum tartibda joylashgan bо‘lib har xil kristall panjarani hosil qiladi shu sababli ularni fizikaviy xossalari turli yо‘nalishlar bо‘yicha bir xil bо‘lmaydi ya’ni anizotropik hossaga ega bо‘ladi.