Elektrotexni

Elektrotexnika materiallarining klassifikasiyasi

1.1. Moddalarning tuzilishi

Har bir atom proton va neytronlardan tashkil topgan yadrodan hamda uning atrofida aylanadigan elektronlardan tashkil topgan bо‘ladi. Atom yadrosi musbat zaryadlangan bо‘ladi va atom xajmining juda kichik qismini egallaydi. Atomning musbat zaryadli bо‘lishi unda protonnikidan biroz katta bо‘lgan neytronda xech qanday zaryad yо‘q, ya’ni u elektr jihatdan butkul neytral (1.1-rasm).

1.1-rasm. Moddalar strukturasi

^Elektronlar manfiy zaryadlarni tashuvchilar hisoblanadi, elektronning massasi protonnikidan taxminan 1840 marta kichikdir. Yadrodagi protonlar soni yadroni о‘rab turgan elektronlar soniga teng, shuning uchun ham atom umuman neytraldir, ya’ni elektr zaryadiga ega emas. Vodorod atomining tuzilish shemasiga e’tibor beraylik. Uning yadrosi bitta proton va bitta neytrondan iborat, yadro atrofida esa bitta elektron harakatlanadi.¹
Yadrodagi protonlar soni D.I. Mendeleyev davriy sistemasidagi elementning atom nomeriga teng. Protonlar soni Z va neytronlar soni N ning yig‘indisi massasi soni deb ataladi:
A = Z + N ( 1.1)

Bundan tashqari mana shu elektron atomni tashqi qavatini tо‘ldiradi. Biz

ximiyadan bilamiz agar ortiqcha bо‘lsa olamiz, kam bо‘lsa tо‘ldiramiz (1.2-rasm). Yadro elektroni

proton neytron

1.2.–rasm. Vodorod atomining tuzilish shemasi

Bu tо‘ldirish yoki olish о‘z-о‘zidan bо‘lmaydi albatta, buning uchun ham nimadir kerak bо‘ladi. Bu jarayon qandaydir reaksiyani talab etadi. Gaz, suyuq va qattiq jismlar atomlardan, molekula va ionlardan tashkil topganligi ma’lum (1.3-rasm).

^a) b) 1.3-rasm. Moddalarning tuzilishi²

Atomlarning o’lchamlari angestren tartibida bо‘ladi. Gaz molekulalari esa har xil atomlar sonidan tuzilgan. Misol uchun – geliy, argon, neon bular bir atomli gazlar, vodorod, azot, kislorod - bular ikki atomli molekula, uch atomli, ammiak molekulasi 4 atomli; metan esa – 5 atomli. Bu atomlarni tashqi elektron qavatlariga

qarab har xil bog‘lanishlar bо‘ladi. Shu sohada ba’zi bir bog‘lanishlarni kо‘rib

chiqish maqsadga muvofiq bо‘ladi.