Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Qarshilikning temperatura koeffitsiyenti (QTK). Bu parametr
rezistor qarshiligining atrof-muhit temperaturasi 1°Ñ ga o‘zgar-
gandagi nisbiy o‘zgarishini ko‘rsatadi va 1/°Ñ larda ifodalanadi:

---

116
QTK =
)
/(
t
R
R
o


,
bu  yerda,  R  —  rezistor  qarshiligi  (Om)  ning 
  
o
t
t t
  (°C)
temperatura diapazonida absolut o‘zgarishi;
R
0
 — rezistorning normal   temperaturadagi qarshiligi (Om);
l
 
—  rezistorning chegaraviy  ishlatish temperaturasi  (°C).
Shovqinlar.  Rezistorlarga  o‘zgarmas  yoki  o‘zgaruvchan
kuchlanish berilganda ularda shovqin paydo bo‘ladi. Bu shovqin
rezistor  kuchlanishining  o‘zgarmas  holatiga  qo‘shiluvchi  o‘zga-
ruvchan tashkil etuvchidan iborat. Natijada signalning o‘tishiga
xalaqit  beradi.  Radio  qabulqilgichlarning  kirish  zanjirlarida
ishlatiladigan rezistorlar shovqinlari, ayniqsa, zararlidir. Chunki
ular,  qabul  qilinayotgan  foydali  signal  bilan  birgalikda  kuchay-
tiriladi.
Rezistorlarning xususiy shovqini ikki xil: issiqlik va tok shov-
qini bo‘ladi. Issiqlik shovqinlari elektronlarning, tok o‘tkazuvchi
qatlamda  tartibsiz  harakati  («Broun  harakati»)  ta’sirida  paydo
bo‘ladi. Bu hol rezistorlar qarshiligining tasodifiy mikroo‘zgarish-
lariga olib keladi, natijada,  rezistorda kuchlanishning o‘zgaruv-
chan  pulsatsiyasi  paydo  bo‘ladi.  Temperatura  ko‘tarilishi  bilan
issiqlik  shovqinlari  ortadi.  Issiqlik  shovqinlari  barcha  turdagi
rezistorlarga xos bo‘lsa-da, «tok» shovqinlariga nisbatan kamroq
ta’sirga ega. Shuning uchun ular tok shovqinlari bo‘lmagan simli
rezistorlarda muhim rol o‘ynaydi. Issiqlik shovqinlarining elektr
harakatlantiruvchi  kuchi  (mkV)
F
TR
k
E
sh
i




4
.
,
bu yerda, k — Bolsman doimiysi, 1,38/19
-34
 J/K ga teng;
 T — temperatura (
0
C);
 R — qarshilik (Om);
F — qo‘llanayotgan rezistorning chastotalar polosasi.

---

117
Tok  shovqinlari  donador  tuzilishga  ega  bo‘lgan  uglerodli,
metall qoplangan va kompozitsion rezistorlarda paydo bo‘ladi. Tok
shovqinlari  darajasi  (mkV/V) tasodifiy  tashkil  etuvchi  E
i.sh
  qiy-
matining rezistorga qo‘yilgan o‘zgarmas  U kuchlanishga nisbati
bilan belgilanadi: 

i sh
D
E
U
.
/
.
Qo‘yilgan kuchlanish ortishi bilan
tok shovqinlari ko‘payadi.
Kompozitsion  rezistorlar  eng  shovqinli  hisoblanadi,  shu
sababli ular  qabul qilish qurilmalarining kirish  zanjirlarida kam
ishlatiladi.