Электронлар ва ковакларнинг энергиялар быйича та=симоти


Ярим ўтказгичларда атомларнинг тебранишлари



Download 0,82 Mb.
bet3/11
Sana17.07.2022
Hajmi0,82 Mb.
#818064
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Ярим утказгичлар физикаси

Ярим ўтказгичларда атомларнинг тебранишлари.

Режа:




  1. Чизиқий панжара атомларининг тебранишлари.

  2. Гармоник тақрибда кристалл панжара тебранишлари.

  3. Фононлар

  4. Тебранишлар энергияси

  5. Хулоса

Крситалнинг таркибидаги зарралар (атомлар, ионлар, молекулалар) фақат мутлоқ ноль температурада панжара тугунларида тинч туради. Температура ошган сайин атомларнинг тебранма харакат амплитудаси ошиб боради.


Атомлар чексиз бир чизиқ устида даврий равишда (ҳар икки қўшни бир-биридан а масофада) жойлашган. Ҳар бир атом энг яқин икки ён қўшниси билан квази эластик ўзаро таъсирлашади.
Бу фараз атомларнинг мувозонат вазиятидан четланиши кичик, яъни бўлганида ўринли бўлади. квази эластик кучлар таъсирида атомлар гармоник тебранишлар бажарадилар.

а) Чизиқий содда панжарада атомларнинг мувозонатли вазияти.


б) Вертикал чизиқлар силжиган атомлар вазияти.
-тегишли атомлар силжишлари. Квази эластик куч, таърифи бўйича, силжишнинг биринчи даражасига пропорционал, унинг йўналишига қарши йўналган бўлади.
Демак, n-атомга n-1-атомнинг таъсир кучи

-атомнинг таъсир кучи эса:
бўлиб,
n-атомга таъсир қилувчи натижавий куч:

бу ерда -квази эластик куч коэффиценти. Чизиқий панжарада энг кичик тўлқин узунлиги бўлиб, энг каттаси чексиздир.
Уч ўлчамли мураккаб панжарада тебранишлар сони учта бўлиб уларнинг иккитаси акустик ва биттаси оптик тармоқлардир. Тўлқинларнинг зарра ҳоссалари борлигидан тебранишлар энергияларининг энг кичик улуши (кванти) мавжудлигини айтиб ўтмоқчимиз. Бу тебранишларнинг зарралар билан тўқнашишида яққол намоён бўлади. бу ҳолда тебранишлар энергиясининг бир квантини беради ёки шу квант миқдорича энергияни олади.
такрорийликга эга бўлган нормал тебранишлар энергияси , 2 , 3 …, …,n қийматларга эга бўлиши мумкин. Кристалл панжара тебранишлари тўпламини энг кичик энергия ва унга мос квазиимпульсга эга бўлган квазизарралар-ФОТОНЛАР (юнонча фотон-товуш зарраси демакдир) гази сифатида қараш мумкин.
Маълумки такрорийли тебранишлар энергиялари n, , n2 2 …. nN N. Барча тармоқлар бўйича йиғиндиси: . Демак бутун кристалнинг тебранишлари тўла энергияси:

Кристалл панжарада электрон панжара билан тўқнашиб энергия бериши ёки ютиши мумкин. Бунда электрон бита фононни ютди ёки чиқарди деб айтилади.
Демак кристалл панжара тебранишлари энергияси квантланган бўлади.
Квази зарра (яъни тебраниш энергияси кванти) фонон тушунчаси киритилган.
фонон энергияси ,
Квази импульси бўлиб у товуш тезлигида харакат қилади деб ҳисобланади. Квазиимпульслар йиғиндиси нолга тенг, яъни фанонлар босим Бера олмайди. Фононлар квази заррадир. Спини ноль. Шунинг учун улар Бозе-Эйнштейн статистикасига бўйсунади. Демак кристалл панжара ичида иссиқликни фононлар ташийди деб айтилади.



Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish