Электроника ва автоматика факультетининг «Радиотехника ва касб таълими» кафедрасида 5522000 – Радиотехника ва 5140900 – Касб таълими ихтисосида таълим олувчи талабалар учун «аналог электрон šурилмалар схемотехникаси»

7.5.5. Induksion tizimli о‘lchash asboblari

Induksion о‘lchash mexanizmlari bir yoki bir nechta qо‘zg‘almas elektromagnitdan va qо‘zg‘aluvchan qismi alyumindan ishlangan diskdan iborat bо‘ladi. 7.7-rasmda ikki oqimli induksion mexanizm kо‘rsatilgan.

Disk yuzasiga perpendikulyar yо‘nalgan о‘zgaruvchan magnit oqimlar uni kesib о‘tishi natijasida uyurma toklar induktivlaydi. О‘zgaruvchan magnit oqimlari diskdagi induktivlangan toklar bilan о‘zaro ta’siridan qо‘zg‘aluvchan qismi aylanadi.

Induksion mexanizmlar qо‘zg‘aluvchan qismini kesib о‘tuvchi oqimlar soni bо‘yicha bir oqimli va kо‘p oqimli mexanizmlarga bо‘linadi.

О‘lchash texnikasida kо‘proq kо‘p oqimli mexanizmlar ishlatiladi. Elektromagnit 1 va 2 chо‘lg‘amlaridan о‘tadigan I₁ va I₂ toklar elektromagnit о‘zaklari bо‘ylab yо‘nalgan F₁ va F₂ oqimlarini hosil qiladi. F₁ va F₂ oqimlar diskni kesib о‘tishi natijasida YE₁ va YE₂ - EYUK larini induktivlaydi.

7.7-rasm.

О‘zgaruvchan magnit oqimi F₁ va shu oqim diskni kesib о‘tishi natijasida induktivlangan uyurma tokni о‘zaro ta’siridan hosil bо‘lgan aylantiruvchi momentning oniy qiymati quyidagicha ifodalanadi:

M_t  cФ_1ti₁₂, (7.21)

bu yerda, s – proporsionallik koeffitsiyenti. Induksion mexanizmning qо‘zg‘aluvchan qismi aylantiruvchi momentning о‘rtacha qiymati ta’siridangina xarakatga keladi, ya’ni

1 Т 1 Т

M _ур  ^0 М_t dt  _T cФ_1тI_12т ^0 sint sin(t )dt  7.22) _Т

 cФ₁I_1,2 cos.

Ikki oqimli induksion mexanizmlarning kо‘zg‘aluvchan qismi F₁ va F₂ oqimlaridan hosil bо‘luvchi ikkita momentlarning summasi ta’sirida aylanadi va u quyidagicha ifodalanadi:

M cfФ₁Ф₂ sin, (7.23)

bu yerda s - proporsionallik koeffitsiyenti, f – oqimlarning о‘zgarish chastotasi; F₁, F₂ - о‘zgaruvchan magnit oqimlar; φ - F₁ va F₂ oqimlar orasidagi faza farqi.

Yuqorida keltirilgan (7.23) ifoda ikki va kо‘p oqimli induksion о‘lchash mexanizmlari uchun umumiy aylantiruvchi moment ifodasi hisoblanadi.

Induksion mexanizmlarda aylantiruvchi moment hosil bо‘lishi uchun kamida ikkita yoki ikki tashkil etuvchidan iborat bitta, faza jahatidan bir-biridan farq qiluvchi va bir-biriga nisbatan uzoqroq joylashgan о‘zgaruvchan magnit oqimlari bо‘lishi kerak.

О‘zgaruvchan magnit oqimlar orasidagi faza farqi 90⁰ ga teng bо‘lganida aylantiruvchi moment о‘zining maksimal qiymatiga yetadi.

Aylantiruvchi moment о‘zgaruvchan tok chastotasiga bog‘liqdir.

Induksion tizimli о‘lchash mexanizmlari asosan quvvat о‘lchashda - vattmetr, elektr energiyasini hisoblashda – hisoblagich (schyotchik) sifatida ishlatiladi.