"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

Passiv xujumlar natijasida uzatilayotgan ma’lumotlar ushlab solinadi yoki 
monitoring amalga oshiriladi. Bunda buzgunchining matssadi uzatilayotgan 
axborotni ushlab solishdir. Passiv buzilishlarni ikkita guruxga ajratish mumkin- 
axborotlar mazmunini fosh etish va ma’lumotlar otsimini taxlil etish. 
Axborotlar mazmunini fosh etish nima ekanligi ma’lum. Telefon orsali 
suxbatda, elektron pochta axborotida yoki uzatilayotgan faylda muxim yoki maxfiy 
axborot bulishi mumkin. Tabiiyki, bunday axborot bilan bu axborot muljallanmagan 
shaxslarning tanishishi matsbul emas. 
Ma’lumotlar otsimini taxlili mukammalrots xisoblanadi. Faraz silaylik, biz 
axborot yoki boshsa uzatiluvchi ma’lumotlar mazmunini shunday maskirovka 
silaylikki, buzgunchi axborotni uz ixtiyoriga kiritganida xam undagi axborotni 
chitsarib ololmasin. Kupincha axborot mazmunini maskirovka silishda shifrlash 
sullaniladi. Ammo, axborot mazmuni shifrlash yordamida ishonchli tarzda 
berkitilgan bulsada, buzgunchida uzatiluvchi ma’lumotlarning uziga xos 
alotomatlarini kuzatish imkoniyati soladi. Masalan, uzatuvchini va axborotlarni 
uzatishga ishlatiluvchi uzellarni, axborotlar uzunligini va ularning almashinuv 
chastotasini anitslash mumkin. Bunday axborot ma’lumotlar almashinuvidan 
kuzlangan matssadni anitslashda juda xam sul kelishi mumkin. 
Ximoyaning passiv buzilishlarini aniklash juda kiyin, chunki ularda 
ma’lumotlarga kandaydir uzgartirishlar kiritish kuzda tutilmaydi. Ammo, bunday xil 
buzilishlarni oldini olishni amalga oshirsa buladi. Shu sababli passiv buzilishlar 
xolida e’tiborni ularni aniklashga emas, balki ularni oldini olishga karatish lozim. 
Aktiv xujumlar natijasida ma’lumotlar otsimi uzgartiriladi yoki soxta otsimlar 
uosil silinadi. Bunday buzilishlarni turtta guruxga ajratish mumkin: imitatsiya, 
tiklash, axborotni turlash (modifikatsiyalash), xizmat kursatishdagi xalallar. 
Imitatsiya deganda obyektning uzini boshsa obyekt silib kursatishi tushuniladi. 
Odatda imitatsiya aktiv buzilishlarning boshsa bir xilining urinishi bilan birgalikda 
bajariladi. 
Masalan, 
buzgunchi 
tizimlar 
almashinayotgan 
autentifikatsiya 

---

103 
ma’lumotlarining otsimini ushlab solib sungra autentifikatsiya axborotlarining 
uatsitsiy ketma-ketligini tiklashi mumkin. Bu esa vakolati chegaralangan obyektning 
uzini vakolati kengrots obyekt silib kursatishi (imitatsiya) orsali vakolatini 
kengaytirishiga imkon beradi. 
Tiklash deganda ma’lumotlar blokini passiv ushlab solib, keyin uni ruxsat 
berilmagan natijani uosil silish matssadida retranslyatsiya silish tushuniladi.