"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

Supplier - driven
ko‘rinishidagi maydonchalar sotuvchilar tomonidan tashkil 
qilinib, mijozlar sonini ko‘paytirishga va xizmat ko‘rsatish yoki mahsulotni sotish 
bo‘yicha xarajatlarni kamaytirishga qaratilgan. 
Third - party - driven
ko‘rinishidagi maydonchalar xaridor va sotuvchilarni 
uchrashtirish mas’uliyatini oladi. Odatda, bunday maydonchalar biznesning ma’lum 
sektorida va unda bo‘ladigan jarayonlarda yaxshi mo‘ljal oladigan tomonidan tashkil 
qilinadi. Haqiqatda bunday maydoncha tuzuvchi sotuvchi va xaridor o‘rtasida o‘ziga 
xos dallol vazifasini o‘taydi. Bugungi kunda virtual savdo maydonchalarini tashkil 
etishning 3 asosiy ko‘rinishini ajratib ko‘rsatish mumkin: katalog, auksion va birja. 
 

---

236 
5.2.1-rasm. Elektron biznes texnologiyalari (sotish/
 
Sbit) 
Tashkilot to‘liqligicha elektron biznes vazifalarini amalga oshirish uchun 
korporativ portallar (EIP - Enterprise Information Portal – dasturiy apparat 
kompleksi) yaratadilar. Ular ishchilar, mijozlar, hamkorlarga tashkilotning turli 
axborot resurslaridan erkin foydalanishga imkon yaratadi. Bu axborot resurslari: 
dasturlar, korporativ va boshqa ma’lumotlar, tashkilot va korxonalar vazifalari va 
maqsadlari bilan mos keluvchi, taklif qilinuvchi xizmatlar (qidiruv tizimlari, elektron 
pochta yoki e’lonlar elektron taxtachasi, buyurtmani bajarish jarayoni olib boruvchi 
buyurtma tizimi yoki nazorat tizimi). Ish mazmuniga ko‘ra portal nafaqat tashqi 
iqtisodiy muxit bilan aloqani amalga oshiradi, balki ishlab chiqaruvchi va 
iste’molchilar, ta’minotchilar o‘rtasida o‘zaro munosabatlar muxitini yaratadi. 
Masalan, xaridlar yoki ta’minot tizimlari texnik-material resurslarga ehtiyojlari 
haqida axborot joylashtirishga, ta’minotchilar qidirish va ulardan tijorat takliflarini 
olish, tenderlar takiloti va boshqalar uchun imkon yaratadi (rasm 1). Barcha 
ma’lumot tizimda standartlashtirilgan katalogga mos ravishda sinflashtiriladi va 
saqlanadi.