Elektron pochta serveri yordamida ishlovchi mijoz dasturini yaratish

II.BOB. Elektron pochta serveri bilan ishlaydigan mijoz dasturini yaratish. 
2.1. SMTP va POP3 protokollari 
SMTP- Simple mail Transfer Protocol(xat almashish protokoli). SMTP 
xizmati e-Mailni bir tarmoq tizimidan boshqasiga jo'natishni ta'minlab beradi. 
Odatda host-qabul qiluvchi kirish xabarlarini POP3 va IMAP protokollari 
yordamida o'quvchi uchun navbatda saqlab turadi. SMTP xabarlarni bexato, 
ishonchli yetkazib berish uchun TCP transport protokolidan foydalanadi. 
SMTP — ushbu protokol asosida sеrvеr boshqa tizimlardan xatlarni qabul 
qiladi va ularni foydalanuvchining pochta qutisida saqlaydi. Pochta sеrvеriga 
intеraktiv kirish huquqiga ega bo‗lgan foydalanuvchilar o‘z kompyutеrlaridan 
bеvosita xatlarni o‘qiy oladilar. Boshqa tizimdagi foydalanuvchilar esa o‘z 
xatlarini POP3 va IMAP protokollari orqali o‗qib olishlari mumkin. 
POP - eng kеng tarqalgan protokol bo‗lib, sеrvеrdagi xatlarni, boshqa sеrvеrlardan 

---

31 
qabul qilingan bo‘lsa-da, bеvosita foydalanuvchi tomonidan o‗qib olinishiga 
imkoniyat yaratadi. Foydalanuvchilar barcha xatlarni yoki hozirgacha o‘qilmagan 
xatlarni ko‘rishi mumkin. Hozirgi kunda POP ning 3-vеrsiyasi ishlab chiqilgan 
bo‗lib va autеntifikatsiyalash usullari bilan boyitilgan. 
Birlamchi xabarlar xizmati SMTP (Simple Mail Transfer Protocol – pochtani 
uzatishning soddaroq protokoli ) ga asoslangan. Birlamchi xabarlar xizmatini eng 
ko‘p tarqalgan protokoli POP (Post Office Protocol- pochta bo‘limi protokoli)dir. 
SMTP protokolini bosh maqsadi elektron pochta xabarlarini puxta va samarali 
yetkazib berishdir.
SMTP ga muhit bo‘lib ayrim lokal tarmoq yoki Internet tarmog‘i xizmat qilishi 
mumkin. 
POP3- (Post Office Protocol) protokoli serverdan kelayotgan kirish xabarlarini 
qabul qilish uchun pochta klientda ishlatiladi. Odatda, SMTP protokoli bilan birga 
ishlatiladi. Eski versiyalari POP va POP2. 
POP protokoli foydalanuvchining pochta qutisidagi (pochta serveridan) xabarlarni 
ularning ish joylariga tanlash uchun mo‘ljallangan. Shunday qilib, 
foydalanuvchilar Internet orqali SMTP protokoli bo‘yicha korrespondensiya 
jo‘natilsa, POP protokoli bo‘yicha foydalanuvchilar pochta serveridagi o‘zlarini, 
pochta qutisidagi korrespondensiyani oladilar. POP ni ikki versiyasi keng 
tarqalgan: POP2 va POP3. Bir xil funksiyalarni bajarsada ular bir-biriga 
moslashmaydi va ularda har xil buyruqlar tizimi ishlatiladi. Hozirgi vaqtda POP3 
protokoli tez-tez ishlatiladi. Xabar jo‘natuvchini provayderi birlamchi pochta 
serveriga (SMTP - server) uzatiladi. Кeyinchalik u oluvchini provayderi (POP - 
server) kiruvchi server provayderiga oraliq pochta serverlari zanjiri bo‘yicha 
harakatlanadi. Oluvchi provayderni POP serveri bilan aloqa o‘rnatish bilan xabar 
uni lokal kompyuteriga uzatiladi. Shunday qilib, abonentlar o‘zaro ta‘siri natijasida 
pochta almashish sxemasiga monand «mijoz-server» sxemasi bo‘yicha ishlaydi. 
Bunda sxemani bir necha pog‘onaga bo‘lish mumkin..

---

32 
Elektron pochta bilan ishlashdan avval foydalanuvchi SMTP yoki POP 
xizmatini taqdim etuvchi pochta serverlaridan birida ro‘yxatdan o‘tishi lozim. 
Qayd etish yozuvini olish registrasiya deyiladi.Qayd etish yozuvi elektron pochta 
xizmatini aniq ta‘minotchisining sozlanish to‘plamiga aytiladi. Odatda uni 
provayder, ya‘ni internet xizmatini taqdim etuvchi tashkilot beradi. Кeyin 
o‘zingizni kompyuteringizda pochta dasturi ishini qayd etish yozuvi bilan sozlash 
zarur. Sozlashda foydalanuvchilarni nomi, elektron pochta xizmatini taqdim 
etuvchi bilan qayd etilgan ma‘lumotlar kiritiladi.
Xabarni jo‘natganda:
- nom («Ot» maydonida kiritiladi)
- elektron pochta adresi,
- SMTP yoki POP3 server nomlari.
- pochta serveridan foydalanuvchilar nomi (login)
- parol (pochta serveriga murojaat uchun).
Elektron pochta adresi quyidagicha:
[e-mail]
[e-mail]
Pochta egasini nomi server nomi yoziladi