Elektron biznes tushunchasi

Elektron tijorat tushunchalarining klassifikatsiyasini ko‘rib chiqadigan bo‘lsak birinchi tuchunchani AQSH olimlari A. Summer va Gr. Dunkan1 quyidagicha izoh berishgan: Elektron tijorat – bu subyektlar o‘rtasidagi munosabat elektron tarzda (Internet texnologiyalarni qo‘llagan holda) amalga oshadigan biznes jarayonning ixtiyoriy shaklidir.
Hozirgi kunda raqamli iqtisodiyot rivojlanayotgan davrda elektron tijorat texnologiyalarini rivojlantirishga kirishgan kompaniya va tashkilotlar juda ko‘p. Bular biri Starbucks kompaniyasi bo‘lib bugungi kunda bu kompaniya o‘zini texnologik kompaniya deb biladi. Elektron tijoratda asosiy masalalardan biri Starbucksning qanday qilib raqamli va ijtimoiy tijoratga o‘tayotganidir. Bu borada Starbucks dunyodagi eng yirik qahvaxona tarmog‘idir, uning 23 768 ta chakana savdo do‘koni mavjud.
Ko‘p odamlar Starbucksni mijozlar kirib qahva va boshqa narsalar sotib olib iste’mol qiladigan va yana o‘z ishlari bilan mashg‘ul bo‘lish uchun ketadigan joy deb o‘ylashadi. Aslida esa buning aksi. Starbucks o‘zini raqamli va ijtimoiy kompaniyaga aylantirmoqda. Uzoq vaqt davomida Starbucks o‘zining AQSh va Kanadadagi do‘konlarida bepul Wi-Fi Interneti mavjudligi bilan yoshlarni jalb qilib kelgan. Biroq, so‘nggi paytlarda kompaniya haqiqatan ham texnologiyaga asoslangan kompaniya bo‘lish uchun bir nechta raqamli tashabbuslarni amalga oshirdi. Bu kompaniyani asosiy maqsadi raqamlashtirish va ijtimoiylashtirish hisoblanadi.
Tmallda (Alibaba kompaniyasi (aliexpress)) Xitoy uchun elektron tijoratni ishga tushirdi. Elektron tijoratni rivojlanish tendensiyalarini yuqorida keltirilganlardan kelib chiqqan holda quyidagicha taqsimlash mumkin:
1. Global kompyuter tarmog‘ini yani internet tarmoq’ini rivojlanishi.
2. Texnologik kompaniyalarni rivojlanishi.
3. Mobil platformalarni rivojlanishi.
Bu tendensiyalar elektron tijorat tizimlarini yangi texnologiyalarga asoslangan holda tashkil qilish imkoniyatini beradi. Bu tendensiyalarning rivojlanishi raqamli texnologiyalarni elektron tijoratda tutgan o‘rni va ahamiyatiga uzviy bog‘liqdir.
Raqamli texnologiyalarning xususiyatlari. Butun dunyoda raqamlashtirish tendensiyasi rivojlanmoqda. Bu rivojlanish asosida bizga yangi qarashlar va tushunchalar kirib keldi. Raqamli texnologiyalarning asosiy xususiyatlari mavjud bo‘lib, ular quydagilardan iborat:
- raqamli signallarni uzatish, saqlash va qayta ishlashning yuqori sifati, tezligi va ishonchliligi (aniqlik, bexatolik, xavfsizlik, tasvirning yuqori sifati);
- moslashuvchanlik – raqamli texnologiyalar ishlaydigan ma’lumotlar doirasining kengligi (matnlar, raqamlar, foto, audio, video materiallar);
- signalni (ma’lumotni) sifatini yo‘qotmasdan cheksiz ko‘p marotaba o‘qib olish imkoniyati (masalan, Internetdagi sahifani o‘qish);
- tarmoq ichidagi signallarni uzatishning nol (minimal) xarajatlari;

Raqamli texnologiyalarning noyobligi va potensial foydalanuvchilar uchun ularning eng muhim afzalliklari shundaki, ular: -arxivda yoki bulutda saqlanishi mumkin bo‘lgan zarur ma’lumotlarga deyarli darhol kirishni ta’minlaydi; -ma’lumotni turli mezonlar bo‘yicha izlash imkoniyatini yaratadi (sana va vaqt, harakatlanuvchi obyektlarning mavjudligi, voqea raqami va boshqalar bo‘yicha); -bir vaqtning o‘zida ko‘plab foydalanuvchilarga joriy va saqlab qo‘yilgan ma’lumotlarga kirishni ta’minlaydi.

Raqamli qurilmalarga yillar davomida xizmat ko‘rsatmasdan ishlatish mumkinligi ham muhimdir. Biznes sohasida va odamlar hayotida raqamli qurilmalarning xilma-xilligi va soni muttasil ravishda o‘sib bormoqda: notebooklar, planshet kompyuterlar va smartfonlar safiga raqamli televizorlar, videokameralar, fitness bilakuzuklari, aqlli soatlar, turli xil taqiladigan qurilmalar va datchiklar, shu jumladan ko‘chma qurilmalar va datchiklar, meditsina qurilmalari va datchiklari, avtomobil navigatsiya tizimlari va boshqalarni ham qo‘shish mumkin.
Allaqachon odatiy bo‘lib qolgan bankomatlar qatoriga ichimlik va sneklar (yengil gazaklar) sotadigan vending (vend – savdo qilish (avtomatlar yordamida) apparatlari, qahva va choy tayyorlaydigan, kserokopiya va fotosuratlarni tayyorlaydigan, to‘lovlarni qabul qiladigan va hokazolarga mo‘ljallangan turli xil avtomatlar qo‘shildi. Raqamli qurilmalar va raqamli texnologiyalar tufayli, 24/7 rejimida, ko‘pincha sutkada turli xil ma’lumotlarni ishlab chiqarish, saqlash va uzatish qobiliyatiga ega bo‘lgan jismoniy obyektlar sonining keskin o‘sishi kuzatilmoqda.