Elektromagnit induksiya hodisasi. Faradey tajribalari. Lens qonuni. Elektomagnit induksiyaning asosiy qonuni

3.Lens qoidasi.
1833-1834-yillarda rus olimi E. X. Lens ko`p tajribalar o`tkazgan. U tajribalar asosida magnit qutbini g`altakka yaqinlashtirilganda g`altakning magnitga yaqin uchida shu qutb bilan bir xil qutb hosil bo`lishini, magnitning qutbini g`altakdan uzoqlashtirilganda esa g`altakning magnitga yaqin uchida boshqa simli (qarama-qarshi) qutb hosil bo`lishini aniqladi. Bundan induksion tokning magnit maydoni magnitning harakatiga qarshilik qilishi ko`rinadi.

Tajribalar natijalarini umumlashtirib, Lens induksion tok yo`nalishini aniqlash qonunini topdi. Bu qonun uning sharafiga Lens qonuni deb atalib, quyidagicha ta`riflanadi: har doim induksion tokning magnit maydoni tokning o`zini yuzaga keltirgan magnit induksiya oqimining o`zgarishiga qarshi ta`sir ko`rsatadi.
O`tkazgichda hosil bo`lgan induksion tokning yo`nalishi o`ng qo`l qoidasidan foydalanib aniqlanadi. Agar o`ng qo`limizni magnit maydonda magnit induksiya vektori kaftimizga kiradigan qilib, 90<sup>0</sup> ga kerilgan bosh barmog`imizni esa o`tkazgichning harakat yo`nalishini ko`rsatadigan qilib tutsak, u holda yozilgan to`rtta barmog`imiz induksion tokning yo`nalishini ko`rsatadi.

4. 
   Elektomagnit induksiyaning asosiy qonuni.
   

Faradey ko`pgina tajribalar natijasida elektromagnit induksiyaning asosiy miqdoriy qonunini topdi. Ammo hozir biz bu qonunning Maksvell keyinroq bergan boshqacha ta`rifini ko`rib chiqamiz. Elektromagnit induksiya E.Yu.K ning paydo bo`lishiga sabab magnit oqimning o`zgarishidir. Maksvell hamma hollarda ham elektromagnit induksiya E.Yu.K kontur bilan chegaralangan yuz orqali magnit oqimning o`zgarish tezligiga proporsional deb topdi, ya`ni
𝑑Ф
𝜀 = 𝑓 𝑑𝑡
Bunda, 𝑓 − proporsionallik ko`paytuvchisi bo`lib, u birliklarning tanlanishiga bog`liq.
SI birliklar sistemasida E.Yu.K. volt, vaqt esa sekund hisobida o`lchanadi.
Elektromagnit induksiya qonunidan esa magnit oqim birligi veberni aniqlashda foydalaniladi. Bu birlik shunday tanlab olinadiki, 𝑓 ko`paytuvchi birga aylansin.
Induksiya E.Yu.K. ning kattaligi va ishorasini quyidagi formula bilan ifodalash mumkin:
𝑑Ф
𝜀 = −
𝑑𝑡
Bu formula elektromagnit induksiyaning asosiy qonunini Maksvell bergan shaklda ifodalaydi.
B u formuladagi minus ishora Lens qonuniga mos keladi. Buni misolda tushuntiramiz. Normalning musbat yo`nalishi magnit induksiya yo`nalishi bilan mos tushsin. Unda kontur orqali oqimmusbat bo`ladi.
Tokning musbat yo`nalishi normal yo`nalishining tanlanishi bilan aniqladi . Agar endi magnit maydon ortsa, ya`ni ^{𝑑 Ф} > 0 bo`lsa, unda 𝜀 < 0, binobarin I<0. Bu induksion tokning yo`nalishi biz tanlagan musbat yo`nalishga qarama-qarshi demakdir.

4.