Elektroliz jarayonining sanoatda qo’llanilishi

А1(ОН)3 suvsizlanib А12О3 hosil qiladi. Kislotali usullar СО2 miqdori ko‘p bo‘lgan rudalaridan А12О3 ajratib olish uchun qo‘llanadi. Bunda rudaga mineral kislotalarning eritmalari ta’sir ettiriladi. Kislotalar sifatida sulfat, sulfit, xlorid, nitrat kislotalar olinadi.

• А1(ОН)3 suvsizlanib А12О3 hosil qiladi. Kislotali usullar СО2 miqdori ko‘p bo‘lgan rudalaridan А12О3 ajratib olish uchun qo‘llanadi. Bunda rudaga mineral kislotalarning eritmalari ta’sir ettiriladi. Kislotalar sifatida sulfat, sulfit, xlorid, nitrat kislotalar olinadi.
• 2А1(ОН)3→А12О3+ЗН2О
• Sanoatda metallik alyuminiy giltupro+А12О3 kriolitning Na3AlF6 suyuqlanmasida eritiladi va eritma elektrolizlanadi. Ma’lumki А12О3 ва 85% Na3AlF6 dan iborat aralashma 950-980°С da suyuqlanadi. Tok kuchlanishi 50—10 v, tok kuchi 10000—60000 a. Fedotyev bo‘yicha elektroliz jarayoni quyidagi sxema bo‘yicha boradi. Giltupro+kriolitda eriganda А12О3 dissotsillanadi:
• А12О3→А13++А1О33-
• Musbat zaryadlangan Al3+kationlari katod tomonga siljiydi va razryadlanib metallik alyuminiy hosil qiladi.
• А13++3е-→А1о
• Manfiy zaryadlangan А1О33- anionlari razryadlanib kislorod hosil qiladi.
• 2AlO33—6e-→Al2O3+3-2O2

• Kislorod o‘z navbatida anod materiali—ko‘mir bilan reaksiyaga kirishib uni oksidlaydi.
• СQО2→СО2
• Shuning uchun anodlar yangilanib turiladi. Hosil bo‘lgan alyuminiy kriolitdan og‘ir bo‘lganligi uchun vanna tubiga cho‘kadi va 2—4 sutka vaqt ichida 1 marta-chiqarilib olinadi.
• 1 t alyuminiy olish uchun kerak bo‘lgan dastlabki xomashyo:
• giltuproq; 1,9—2,0 t
• kriolit 60—70 kg
• alyuminiy ftorid 10—30 kg
• ko‘mir anodlari 0,7—0,8 t
• elektr energiyasi 18000 — 22000 kvtg‘s
• Alyuminiy qayta eritilib mexanik aralashmalardan tozalanadi.

• Elektroliz vannalari ichki qismlari ko‘mir yoki grafit bloklardan ishlangan. Sirt tarafdan izolyatsiyalangan va temir qatlamlar bilan ta’minlangan. Vannaning ko‘mir tubi va uni qoplab turuvchi suyu+alyuminiy qatlami katod vazifasini bajaradi. Buning ustida elektrolit eritmasi (20—40 sm chukurlikda) joylashtiriladi va ichiga ko‘mir yoki grafit anodlari botirilib qo‘yiladi. Qayta eritilgan alyuminiyni erigan temir va kremniy (0,2—0,5%) dan tozalash uchun uni elektrolitik rafinatsiyalaydilar va juda toza metall (99,99% A1) olinadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining umumta’lim fanlari davlat ta’lim standarti va o’quv dasturlari: - T: “Sharq” – 2011 yil. A.G’.G’aniyev,
• A.K.Avliyoqulov, G.A.Alimardonov “Fizika” Akademik lisey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. 1-qism. T. “O’qituvchi” – 2003 yil.
• A.G’.G’aniyev, A.K.Avliyoqulov, G.A.Alimardonov “Fizika” Akademik lisey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. 2-qism. T. “O’qituvchi” – 2003 yil
• R.B.Bekjonov, O.I.Axmadjonov v.b. “Fizika”. (Abituriyentlar uchun). T. “O’qituvchi”. – 1985 yil.