Elektroliz jarayonining sanoatda qo’llanilishi

Sanoatda qo‘llanib kelgan asbest diafragmali qatti+katodli va suyuk katoldi (simob) elektrolizyorlarni membrana pardali elektrolizyorlar arzonligi va elektr tokini 20—35% kamro+sarf qilishi tufayli siqib chiqardi. Bundan tashqari bu texnologik jarayon ekologik zararsizligi bilan alohida muhimdir

• Sanoatda qo‘llanib kelgan asbest diafragmali qatti+katodli va suyuk katoldi (simob) elektrolizyorlarni membrana pardali elektrolizyorlar arzonligi va elektr tokini 20—35% kamro+sarf qilishi tufayli siqib chiqardi. Bundan tashqari bu texnologik jarayon ekologik zararsizligi bilan alohida muhimdir
• Alyuminiy ishlab chiqarish
• Alyuminiy xal+xo‘jaligida keng qo‘llaniladigan, aviatsiyada «qanotli metall» deb nom olgan yengil (ρ═1,7—3,0 гғсм3) metalldir. U mustahkam, korroziyaga chidamli, elektr o‘tkazuvchanligi yuqori. Uning boshqa metallar bilan qotishmalari keng tarqalgan. Masalan, 12—14% Si tutgan qotishma silumin, 3—5% Si, 1% Mg, Mp, 1% gacha Cr, Si, Zn tutgan qotishma dyuralyumin deyiladi va samolyotsozlik, avtomobil qurilish transporti, elektrotexnika va kimyo sanoatida ishlatiladi.
• Alyuminiy ishlab chiqarish uchun xomashyo sifatida alyuminiy tutgan minerallar olinadi. Bularga boksitlar, nefelinlar, alunitlar va kaolin rudalari kiradi. Nefelin rudalari katta ahamiyatga ega (Na,K)2O∙Al2O3∙2SiO2, tarkibida 30-45% А12О3, 40-45% SiO2, 12-15% Na2O, 5-7% К2О mavjud.

O‘zbekistonda boksitlar Qizilqum, Nurota va Janubiy Farg‘onada, alunitlar Angren kaolin—ko‘mir konida joylashgan. Rudali xomashyolardan toza А12Оз ajratib olinadi. Boksitlar 40—67% А12О3 tutadi, va uni ajratib olish uchun 3 guruh usullar mavjud: ishqoriy, kislotali, termik. Bulardan eng keng tarqalgan ishqoriy usul. Bu usulning ho‘l va quru+turlari mavjud. Ho‘l usulda maydalangan ruda natriy ishqorining suvli eritmasi bilan ishlanadi.

• O‘zbekistonda boksitlar Qizilqum, Nurota va Janubiy Farg‘onada, alunitlar Angren kaolin—ko‘mir konida joylashgan. Rudali xomashyolardan toza А12Оз ajratib olinadi. Boksitlar 40—67% А12О3 tutadi, va uni ajratib olish uchun 3 guruh usullar mavjud: ishqoriy, kislotali, termik. Bulardan eng keng tarqalgan ishqoriy usul. Bu usulning ho‘l va quru+turlari mavjud. Ho‘l usulda maydalangan ruda natriy ishqorining suvli eritmasi bilan ishlanadi.
• Al(OH)3+NaOH═NaA1О2+2H2О
• Hosil bo‘lgan natriy alyuminat gidrolizlanadi.
• NaA1О2+2H2О═NaOH+Al(ОН)3
• Hosil bo‘lgan А1(ОН)3 cho‘kmasi 1200°С haroratda qizdiriladi va toza А12О3 hosil bo‘ladi.
• 2А1(ОН)3→А12О3+ЗН2О
• Qypy+usulda esa ruda soda bilan qizdiriladi va bunda natriy alyuminat СО2 gazi bilan ishlanadi.
• NaAlO2+CO2+3H2O═Al(OH)3+Na2CO3