Elektrokimyoviy ruxlash sexini loyixalash va asosiy uskuna xisobi



Download 2,44 Mb.
bet4/33
Sana24.03.2022
Hajmi2,44 Mb.
#507641
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   33
Bog'liq
Tog\'ayev D Diplom ishi

MDX

223

100

Rossiya

138

48,1

Qozog'iston

52

36,3

O‘zbekiston

2

5,4

Tojikiston

13

4,7

Armaniston

4

0,7

Gruziya

4

0,3

Ozorboyjon

5

3,8

Qirg‘iziston

2

-

Ukraina

3

0,7

MDX da rux konsentratini ishlab chiqarilishi (ming. t.) 2-jadval.



Xammasi

461,0

398,4

331,9

301,0

291,0

246,4

340,6

422,3

463,0

Rossiya

159,0

157,4

146,9

129,0

121,0

120,8

114,4

132,0

136,0

Qozog'iston

250,0

207,0

152,0

155,0

157,0

g ‘,0

224,3

288,3

325,0

O‘zbekiston

50,0

33,0

31,0

15,0

12,0

2,0

2,0

2,0

2,0

Gruziya

2,0

1,0

2,0

2,0

1,0

0,6

-

-

-

MDX da rafinirlangan ruxni istemol qilinishi (mingt.) 3-jadval.



Davlatlar

2010y.

2011y.

2012y.

2013y.

2014y.

2015y.

2016y.

MDX

343,0

311,4

240,8

235,7

220,3

235,2

230,0

Rossiya

203,0

166,4

105,8

106,7

110,3

130,2

130,0

Qozog'iston

55,0

55,0

50,0

45,0

35,0

30,0

30,0

O‘zbekiston

10,0

10,0

10,0

10,0

10,0

10,0

8,0

Ukraina

75,0

80,0

75,0

74,0

65,0

65,0

62,0

Dunyobo ‘yicha










7489

7469

7755

7874


Dunyodagi yirik rux konlarini tasnifi 4-jadval.



Davlatlar

Kon

Rudaturi

Aniqlanganzahiralari, ming. t

Rudadagio ‘rtachamiqdori, %

AQSh

Red-Dog

Kolchedanli polimetall rudalar

20180

17.0

Avstraliya

Broken-Xill

19200

10.0

Maunt-Ayza

3530

6.3

Xilton

3800

9.6

MakArtur-River

18000

9.5

Sencheri

g ‘00

10.4

Kanada

Bransuik

11885

8.87

Kidd-Krik

10400

10.0

Sallivan

3225

6.1

Xindiston

Rampura-Agucha

8100

13.5

Irlandiya

Navan

4600

8.9

Rossiya

Xolodninskoe

13340

4.0

Ozernoe

7720

6.2

Qozog'iston

Jayrem

Baritli-kolchedanli-polimetall rudalar

6560

3.8

Shalkiya

Qo‘rg‘oshinli ruhli «stratiform» rudalar

5100

3.3

O‘zbekistan

Uch-Kulach

2450

1.9

2018yilda dunyoning eng yirik korxonalarida rux konsentratini ishlab chiqarilishi 5-jadval.

Davlat

Korxona

Kompaniya

Yillikishlabchiqarishquvvati, ming. t

Davlatdagiulushi, %

AQSh

Red-Dog

«ComincoLtd.»

490

66.8

Kanada

Bransuik

«NorandaInc»

250

23.4

Sallivan

«ComincoLtd.»

100

9.4

Polaris

«ComincoLtd.»

150

14.0

Peru

Serro-de-Pasko

«Empresa Minera del Centro del Peru S.A.» («Centromin»)

190

21.9

Irlandiya

Tara

«OutokumpuZincOy»

165

93.2

Avstraliya

Broken-Xill

«PasmincoLtd.»

185

18.3

Maunt-Ayza

«MIM HoldingsLtd.»

180

18.3

Xellier

«AberfoyleLtd.»

120

11.8

MakArtur-River

«MIM HoldingsLtd.»

150

14.8

Ispaniya

Los-Frayles

«BolidenLtd.»

125

97.6

Rossiya

UchalinskiyGOK

AO «UchalinskiyGOK»

75.1

65.6

Hindiston

Rampura-Agucha

«HindustanZincLtd.»

130

66.7




Dunyoning eng yirik korxonalarida rafinirlangan ruxni (chushka holida) ishlab chiqarilishi, ming.t/yiliga 6-jadval.



Davlat

Zavod

Kompaniya

Quvvatiming/t







Belgiya

Balan

«UnionMiniere»

265







Finlyandiya

Kokkola

«OutokumpuZincOy»

230







Fransiya




«Metaleurop»

95




Obi

«UnionMiniere»

220




Germaniya

Nordenxem

«MetaleuropWeser»–«ZincGmbH»

120







Ispaniya

Aviles

«Asturiana de Zinc S.A.»

320







Niderlandiya

Budel

«PasmincoLtd.»

205







Norvegiya

Eytrxeym

«Norzink AS»

135







Kanada

Vallifild

«Canadian Electrolytic Zinc Ltd.», «Noranda Inc.»

230

Treyl

«ComincoLtd.»

272

Timmins

«FalconbridgeLtd.»

133

Monaka

«ZincCorporationofAmerica»

146

AQSh

Torreon

«Met-Mex Penoles S.A. de C.V.»

130







Meksika

Risdon

«PasmincoLtd.»

220







Avstraliya

Chjuchjou

«ZhuzhouLead-ZincSmelter»

230







Xitoy

Xuludao

«HuludaoZincSmelterCo.»

260

Shaoguan

«ShaoguanSmelter»

130

Iidjima

«Akita Zinc Smelting Co. Ltd.»

156

Yaponiya

Annaka

«TohoZincCo. Ltd.»

139







Qozog'iston

Ust-KamenogorskiySSK

AO «Kazrux», «Glencore International AG»

140




LeninogorskiyPMK

240




KXDR

Munpion




150







Koreyares

Onsan

«KoreaZincCo. Ltd.»

220







Polsha




«HutaCynku»

80







Rossiya

ChelyabinskiyESZ

OAO «Chelyabinskiyelektrolitno-ruxovыyzavod», «Euromin S.A.»

120







O‘zbekistan

OlmaliqTMK

«OlmaliqTMK» AJ

120









  1. ISHLAB CHIQARILAYOTGAN MAXSULOTGA QO‘YILADIGAN TEXNIK TALABLAR.

Elektrokimyoviy ishlab chiqarish sohasida eng ko‘p qo‘llaniladigan jarayonlardan biri hisoblanib, u quyidagilarni o‘z ichiga oladi: buyumlar va detallarni korroziyadan himoya qilish maqsadida metall va nometall buyumlarni sirt yuzasiga metall hamda qotishmalar qoplash, dekorativ – chiroyli tashqi ko‘rinish berish maqsadida qoplash, mexanik yemirilishdan asrash, sirt yuzasi qattiqligini oshirish, yaltiroqlik qobiliyati paydo qilish, hamda metalli nusxalar olish va ko‘paytirish uchun (galvanoplastika) qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda galvanotexnika qo‘llanilmagan sanoatning birorta sohasini ko‘rsatish qiyin. Juda ko‘p ishlab chiqarish zavodlarida yirik galvanik sexlar barpo qilingan bo‘lib, ular uskunalarini nazorat qilish avtomatlashtirilgan va yarim avtomatlashtirilgan, nazorat qilishni ilmiy - tekshirishlari elektrokimyoviy laboratoriyalarida olib borilmoqda. Oxirgi yillarda galvanotexnika oldiga bir qator aniq vazifalar qo‘yilmoqda: muhim fizik-kimyoviy (magnitli, yarimo‘tkazgichli, yuqori elektr toki o‘tkazish, issiqlikka bardoshli va boshqa har xil) qoplamalar olish, intensiv rejimda, jarayon nazorati va avtomatik boshqarishni, uskunalarni avtomatlashtirish va boshqalarni qo‘llash. Boshqa turli usullarda metalli qoplamalarni olish mumkin bo‘lmaganda faqat elektrokimyoviy usulda amalga oshirish mumkin bo‘ladi. Qo‘yilgan masalani yechish elektroliz jarayonini o‘tkazishni juda chuqur o‘rganish va zamonaviy tekshirish usullarini qo‘llashni talab etadi. Elektrolitik usuldan tashqari yana qoplama qoplashning fizik va kimyoviy usullari ham mavjuddir. Elektrolitik usul quyidagi qulayliklar va ustunliklarga ega: har xil strukturali cho‘kmalar olish, qoplama qalinligini oson boshqarilishi va aniqligi metall va nometall buyumlarga, bir metall cho‘kmalarini bir xil va har xil mexanik xossalarini o‘zgartirish, har xil tarkibda va fazoviy tuzilishini o‘zgartirib (yuqori temperaturani qo‘llamasdan) metall qotishmalari qoplamalarini olish imkoniyatlari mavjuddir. Rux zavodlarda, tarkibi xarxil bulgan, bir necha konsentratlar ishlatiladi. Shaxta tayyorlash davrida konsentratlar shunday nis­batlikda olinadiki, ular rux, yo‘ldosh foydali element va zarar komponentlar bo‘yicha aniq tarkibga ega bo‘lishi zarur.
Qayta ishlashga kelgan rux konsentratini taxminiy tarkibi,%: 45 = 60 Zn; 29 - 35 S; 6 - 12 Fe; 1,5 - 5,0 Al2O3; 0,2 - 4,4 Pb; 0,1 - 3,0 Cu; 0,4 - 3,0 SiO2; 0,5 - 1,5 CaO; 0,2 - 1,0 MgO; 0,25 - 0,8 Sb; 0,01 - 0,4 As; 0,01 -0,3 Sn, 20 - 160 g/m Ag va 0,5 - 10 g/tAu.
Kuyindini tanlab eritishni asosiy maqsadi kuyindi tarkibidagi rux birikmalarini iloji boricha eritma o‘tkazish va elektrolizga toza eritma olishdir. Eritishni sulfat kislotasi yordamida olib boriladi. Sulfat kislotasini tanlashda quyidagilar hisobga olingan:
1) rux oksidi – ZnO yaxshi erishi;
2) bo‘lajak elektrolitik tiklanishda qulaylik;
3) ruxzavodlarida sulfat kislotasini mavjudligi;
Rux oksidi sulfat sulfat kislotasini kuchsiz eritmasida yax­shi eriydi, rux sulfati esa - suvda:
ZnO + H2SO4 = ZnSO4 + H2O
Rux sulfide qizitilgan kuchli sulfat kislotasida erishi mum­kin:
ZnS + H2SO4 = ZnSO4 + H2O
Bunda zaxarli servodorod ajralib chiqadi.
Kuydirish davomida bir qancha rux silikati, (n ZnO * m SiO2), ferrit (xZnO * u Fe2O3) va alyuminatlari (ZnO * Al2O3) paydo bo‘la­di. Bu birikmalar sulfat kislota eritmasida qiyin eriydi. Ularni erish qobiliyati xarorat va sulfat kislotasini konsentratsiyasi olibborishi bilan ko‘payadi.
Masalan, ferritdan ruxni eritmaga o‘tkazish uchun sulfat kis­lotasini konsentratsiyasi 200 - 300 g/lva 80 - 900C xarorat talab qilinadi.
Ruxdan tashqari, orqaroqda temir, mis, kadmiy, qo‘rg‘oshin, ku­mush, oltin, nikel, kobalt, marganes, bariy, kalsiy, alyuminiy va boshqa metallar bor.
Kadmiy xususiyatlari bo‘yicha ruxga yaqin, uni oksidi CdO sul­fat kislotasida yaxshi eriydi:
CdO + H2SO4 = SdSO4 + H2O (21.3)
Kuyindidan eritmaga 85-90% kadmiy o‘tadi. Temir kuyindida, asosan rux va misferritlar shaklda uchraydi. Bir qancha temir ok­sidlari Fe2O3, va Fe2O3ham bor.Sulfat eritmasida Fe2O3yaxshi, Fe2O3 esa qisman eriydi.
Kuydirish pechining siklonchangida biroz Fe2(SO4)3uchraydi. Uch va lentlite mirsulfati eritmada hosil bo‘ladi:
Fe2O3 + 3N2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O
Eritmada Fe2(SO4)3mis birikmalari, SO2va metalsulfidlari bi­lan ikki va lentlite mirsulfati FeSO4ga tiklanadi. Bu jarayon ruxni kuyindidan eritmaga, quyidagi reaksiya orqali, o‘tishiga ko‘mak­lashadi:
ZnS + Fe2(SO4) 3 = ZnSO4 + 2FeSO4 + S
Eritmaga kuyindidan faqat 3-4% temir o‘tadi, unimiqdorligi 1-2 g/l tashkilqiladi.Bunday miqdorlik bulajak mishyak, surma, germaniy va boshqa moddalardan gidrolitik tozalashda yordam beradi.
Mis kuyindida oksid (CuO, Cu2O), ferrit (n CuO * m Fe2O3), silikat (x Cu2O*ySiO2) shakllarda uchraydi. Eng oson CuO eriydi va CuSiO3ni hosil qiladi.Misferriti, rux ferritiga o‘xshab, qiyin eriydi. Tanlab eritishda taxminan misni yarmi eriydi, yarmi esa kek­da qoladi.
Surma (III) va mishyak (III) oksidlangan birikmalari kuyindi­ni tanlab eritishdaAs2(SO4)3vaSb(SO4)3shakllarda eritmaga o‘tisha­di. Surma (V) va mishyak (V) oksidlari qiyin eriydigan birikma­lardir.
Nikel,kobalt va marganeslar eriydi va Ni4, CoSO4 va MnSO4 sulfatlarini hosil qiladi.
Tanlab eritishda qo‘rg‘oshin, deyarli to‘liq, quyidagi reaksiyaga asosan, kekga o‘tadi:
PbSiO3 + H2SO4 = PbSO4 + H2SiO3
Qo‘rg‘oshin, mis va rux silikatlarini erishi eritmani kremniy birikmalari bilan ifloslantirishga olib keladi. Bu jarayon tanlab eritishda cho‘ktirish va filtrlashlarni qiyinlashtiradi.
Kumush kuyindida Ag2S va Ag2SO4 shaklda uchraydi. Kumush sulfati yaxshi eriydi, keyin esa eritmada mavjud bo‘lgan xlor ionlari bilan qiyin eriydigan AgCl birikmasi shaklda cho‘ktiriladi. Kumush sulfide erimaydi va kekda qoladi. Oltin to‘liq qattiq qoldiqlarda qoladi.Kalsiy va bariyoksidlari sulfat kislota eritmalarida qi­yin eriydigan eritmalar hosil qiladi. Jarayonning kislotasi:
MeO + H2SO4 = MeSO4 + H2O
Qo‘rg‘oshin, kalsiy va bariy sulfat kislotasini qismini qiyin eriydigan sulfatlarga bog‘laydi. Buni hisobga olganda, kuydirishda va ruda sulfatli oltingugurt miqdorini biroz ko‘paytirish kerak bo‘ladi.

Download 2,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish