Elektrokimyoviy analiz usullari faniga kirish

Birinchi tur elektrodlarining standart potensiallari

Download 285,52 Kb.

bet	6/7
Sana	26.05.2023
Hajmi	285,52 Kb.
	#944253

1 2 3 4 5 6 7

Bog'liq
6-mavzu Elektr kimyoviy analiz usullari

Birinchi tur elektrodlarining standart potensiallari

Elektrod	E⁰, V	Elektrod	E⁰, V	Elektrod	E⁰, V

Li⁺/Li	–3.01	Fe²⁺/Fe	–0.44	Hg₂²⁺/Hg	+0.798
Rb⁺/Rb	–2.98	Cd²⁺/Cd	–0.402	Ag⁺/Ag	+0.799
Cs⁺/Cs	–2.92	In³⁺/In	–0.336	Au³⁺/Au	+1.42
K⁺/K	–2.92	Ti⁺/Ti	–0.335
Ba²⁺/Ba	–2.92	Co²⁺/Co	–0.27
Sr²⁺/Sr	–2.89	Ni²⁺/Ni	–0.23	Se^2-/Pt, Se	–0.78
Ca²⁺/Ca	–2.84	In⁺/In	–0.203	S^2-/Pt, S	–0.51
Na⁺/Na	–2.713	Sn²⁺/Sn	–0.141	OH^-/Pt, O₂	+0.401
Mg²⁺/Mg	–2.38	Pb²⁺/Pb	–0.126	I^-/Pt, I₂	+0.536
Be²⁺/Be	–1.70	Cu²⁺/Cu	+0.34	Br^-/Pt, Br²	+1.066
Al³⁺/Al	–1.66	Cu⁺/Cu	+0.52	Cl^-/ Pt, Cl₂	+1.358
Zn²⁺/Zn	–0.763	Te⁴⁺/Te	+0.56	F^-/Pt, F₂	+2.85

Jadval-5

Kumush xloridli elektrodning standart potensialini temperaturaga bog‘liqligi

(aniqligi ±0.05 mV )

T, °C	E⁰, V	T, °C		E⁰, V

0	0.23 634	35	0.21 563
5	0.23 392	40	0.21 200
10	0.23 126	45	0.20 821
15	0.22 847	50	0.20 437
20	0.22 551	55	0.20 035
25	0.22 239	60	0.19 620
30	0.21 912
				Jadval-6
Ikkinchi tur elektrodlarining standart potensiallari
Elektrod	E⁰, V	Elektrod		E⁰, V
PbSO_4, SO₄^2-/Pb, Hg	–0.351	Hg₂Br₂, Br^-/ Hg		+0.140
AgI, I^-/ Ag	–0.152	AgCl, Cl^-/ Ag		+0.222
AgBr, Br^-/ Ag	+0.071	Ag₂Cl₂, Cl^-/ Hg		+0.268
HgO, OH^-/ Hg	+0.098	H₂SO₄, SO₄^2-/ Hg		+0.615

15.4-§. Elektrokimyoviy analiz usullarining yutuq va kamchiliklari

Elektrod sirtida o‘tkazuvchanlik turi almashinadi: ion o‘tkazuvchanlik elektronliga o‘tadi. Shunday qilib, elektrokimyoviy

analiz usullarini faqat elektrod sirtiga yetib borish qobiliyatiga ega bo‘lgan moddalarning eritmalari tadqiq qilinishi mumkin. Ionlar yoki moddalar va o‘rganiladigan hodisa orasida qandaydir bevosita yoki bilvosita o‘zaro bog‘liqlik bo‘lishi lozim. Shuning uchun elektrokimyoviy analiz analiz usullari bilan bog‘liq bo‘lgan barcha ishlar ionlar mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan qaysidir muhitda (yoki elektrolit eritmasida) o‘tkaziladi. Elektrokimyoviy tadqiqotlarda asosan suvdagi eritmalardan foydalaniladi. Prinsip jihatdan esa o‘rganiladigan modda unda eriydigan va ushbu muhitda ionlar mavjud bo‘lsa har qanday boshqa muhitdan ham foydalanish mumkin. Metall o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan fazalararo sohaning bir qismi elektrod jarayoniga kamdan-kam limitlovchi ta’sir ko‘rsatadi, chunki har qanday metall elektron o‘tkazuvchanlikka ega bo‘ladi. Elektrod materiali bilan elektrolitning tarkibiy qismlari orasidagi o‘zaro ta’sirdan qochish uchun, elektrod materiali sifatida odatda asl metallar-platina, palladiy, oltin, kumush yoki simob qo‘llaniladi. Ko‘p hollarda esa yagona suyuq holdagi asl metall bo‘lgan simobdan foydalaniladi.

Elktrokimyoviy analiz usullarini elektron almashinishini o‘z ichiga olgan va bevosita yoki bilvosita elektrod jarayonlarida qatnasha oladigan har qanday moddani o‘rganishda qo‘llash mumkin. Elektrokimyoviy analiz usullari uchun yaratilgan asosiy usullar metall saqlovchi anorganik moddalar uchun ishlab chiqilgan bo‘lsada, elektrokimyoviy analiz usullaridan bevosita yoki bilvosita yo‘l bilan ko‘pchilik organik moddalarni ham aniqlash mumkin. Elektrokimyoviy analiz usullarida nazorat qilinadigan kattaliklardan biri potensial selektiv analizlar o‘tkazishga imkon beradi. Lekin spektroskopik analizda nazorat qilinadigan kattalik-to‘lqin uzunligini o‘lchashga asoslangan usullarning selektivligidan past hisoblanadi.

Elektrokimyoviy analiz usullarining yana bir kamchiligi kamida ikkita elektrod qo‘llash zaruriyati bo‘lib, natijada nafaqat bitta elektrod – zondda ro‘y beradigan jarayonlarni ko‘rib chiqishga, balki agar hatto ikkinchi elektrodda hech qanday elektrokimyoviy reaksiya jarayoni sodir bo‘lmasdan va hech qanday qiziqish uyg‘otmasdan, faqat zanjirni tutashtirish uchun xizmat qilsada ko‘rib chiqish lozim bo‘ladi. Amalda biz har safar faqat bitta elektrodga e’tiborimizni qaratamiz, lekin prinsip jihatdan hamisha har ikki elektrodni ham birgalikda ko‘rib chiqish zarurdir.

Aytaylik, biz birinchi elektrodda, masalan, platina, kislotali eritmadan vodorod ajralishini o‘rganmoqchimiz. Buning uchun ikkita

fizikaviy elektrod talab qilinadi. Ularni ikkita yarim elementga ajratish mumkin va ular bir-biri bilan bir elektron hamda bir ionli o‘tkazgich orqali bo‘g‘langan. Bu holda har biri yarim elementda sodir bo‘ladigan, zaryadlar esa yarim elementda ko‘rsatilgan o‘tkazgichga oqib o‘tadigan yarim reaksiyalar to‘g‘risida gapirishimiz mumkin. Shunday qilib, elektronlarni elektrokimyoviy yacheykaning turli qismlariga ularni bir-biridan ajratib joylashtirib asosiy deb hisoblangan elektroddagi jarayonlarni alohida o‘rganish ham nazarda tutiladi. Ammo bu ham juda to‘g‘ri emas. Bunday ajratishda bir elektrodda sodir bo‘lgan reaksiya jarayonida hosil bo‘layotgan mahsulotlar boshqasidan ajratiladi, chunki yacheyka kameralarini ajratishda g‘ovak filtr, plastinkalar yoki o‘ziga xos konstruksiyali tuz ko‘priklaridan foydalanilganda elektrod reaksiyalari mahsulotlarining migratsiyasi yetarli darajada sekin bo‘lib, normal elektrokimyoviy reaksiyalari mahsulotlarining migratsiyasi yetarli darajada sekin bo‘lib, normal elektrokimyoviy reaksiyalar o‘tkazishga xalaqit bermaydi. Ion o‘tkazishdan foydalanish tuz ko‘prikni ionlar bilan ifloslanishi va yacheyka qarshiligining ortishi kabilar bilan bog‘liq bo‘lgan ba’zi qiyinchiliklarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Qayd etilgan kamchiliklarni va qiyinchiliklarni bartaraf etish mumkin, albatta. Lekin reaksiya mahsulotlarini ajratish o‘lchash jarayonlarini ajratib o‘tkazishga imkon bermaydi. Ajratilgan yarim elementlarga potensiallar farqi sarflanadi, deb faraz qilsak, bunda potensiallar farqi mustaqil qiymat bo‘lib, kuzatiladigan tok bog‘liq qiymat hisoblandi. Agar ikki elektrod yacheykadagi elektrolit eritmasiga birday tushirilsa elektrodlardan birida biz kuzatishimiz mumkin bo‘lgan vodorod ajralib chiqishi ro‘y beradi va shu paytda boshqa elektrodda teskari reaksiya borishi kerak. Bizni qiziqtirmaydigan bunday reaksiyaning amalga oshishi odatda, ancha qiyin bo‘ladi. Vodorodning dissotsilanishi, vodorodning ajralishidan iborat qaytar reaksiyasiga nisbatan juda sekin jarayon bo‘lib, bunda vodorod molekulasining alohida atomlarga ajratilishi ularning rekombinatsiyalashuviga qaraganda sekinroq (bir necha daraja qiymatga) amalga oshadi. Shunday qilib, zanjirdagi haqiqiy tok nazorat qilinadi yoki bizni qiziqtirmaydigan teskari reaksiya bilan cheklanadi. Shunday qilib, o‘rganilayotgan reaksiyaga ikkinchi, ya’ni taqqoslash elektrodi ta’sir qilmaydi. Buning uchun esa asosiy e’tiborni tajriba uslubiga qaratish lozim.

Download 285,52 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: