Elektroakustika

niqoblash
deb ataladi. Eshitilishi kerak bo‘lgan tovush 
niqoblanuvchi 
tovush,
eshitishga halal beruvchi tovush esa 
niqoblovchi
tovush deb 
ataladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, niqoblovchi tovush qanchalik 
kuchli bo‘lsa va uning chastotasi niqoblanuvchi tovush chastotasiga 
qanchalik yaqin bo‘lsa, niqoblash effekti shunchalik kuchli bo‘ladi. 
Bunda 
niqoblovchi 
tovush 
chastotasi 
niqoblanuvchi 
tovush 
chastotasidan past bo‘lsa, niqoblash effekti shunchalik kuchsiz seziladi. 
Niqoblash kattaligi quyidagi formula bilan aniqlanadi 
a
.
ш
.
а
м
L
L
L



,
(1.14) 
bu yerda L
a.sh.
va L
a
- shovqin va tinch holatlardagi eshitish 
bo‘sag‘alarining sathlari. Halaqit beruvchi tovush foydali tovush 
sathidan yetarlicha katta bo‘lganda, foydali tovush eshitilmasligi 
mumkin. 
Tor polosali shovqin sathining tonni niqoblashga ta’siri 1.10- 
rasmda ko‘rsatilgan. Niqoblovchi shovqinning polosa kengligi 160 Gs ni 
tashkil etadi. Uning L 
a.sh.
sathi esa, mos holda 100, 80, 60, 40 va 20 dB 
ga teng. Beshta shovqin polasa egri chiziqlarning barchasi ton 
chastotasiga teng o‘rtacha chastota 1000 Gs da aniq ifodalangan 
maksimumga ega. Eshitish bo‘sag‘asining oshish sababi chastota tarkibi 
qabul qilinayotgan tovush chastota oblastida bo‘lgan, jadallik sathi qabul 
qilinayotgan tovush sathidan bir muncha katta bo‘lgan shovqin ta’sirida, 
nerv tolalari allaqachon qo‘zg‘algan va eshitish markaziga shovqinga 
mos impulslar yuboradi. Eshitishning diskretligi hisobiga kichik 

---

33 
sathdagi qabul qilinayotgan tovush eshitishga hech narsa qo‘sha 
olmaydi, shuning uchun biz uni eshitmaymiz. 
1.10 - rasm. Turli qiymatdagi shovqin bilan ton niqoblanganda 
uning eshitilish bo‘sag‘asi 
Tajriba yo‘li bilan past chastotali tonlar yuqori chastotali tonlarni 
kuchliroq niqoblashi aniqlangan. Buning sababi shundaki, past 
chastotalarda rezonanslanadigan va chanoq tolalari, oval darchadan 
uzoqda joylashgan, chanoq kanallarida u yoki bu darajada tebranayotgan 
limfa oval darchaga yaqin bo‘lgan barcha tolalarni, shu jumladan yuqori 
chastotali 
tolalarni 
ham 
qo‘zg‘atadi. 
Yuqori 
chastotalarda 
rezonanslanadigan tolalar oval darchaga yaqin joylashgan va limfa 
tebranishlari uzoqda joylashgan past chastotali tolalarga yetmasdan 
so‘nadi.