Elektroakustika

 
7.7-rasm. Vinchenche (Italiya) dagi Olimpiko teatri 
 

---

194 
Orxestr va sahna bir-biri bilan bir butun tutashgan. Orqa devor 
chuqur kirishli bo‘lib, unda dramatik harakat va ijrolar bajarilar edi. Bu 
endi chuqur sahnaga o‘tish edi. Yarim doira, amfiteatr joylaridan sahna 
ichkarisidagi ijrolar ko‘rinmas edi, shuning uchun ular olib tashlangan. 
Endi teatr usti berkitilgan edi. 
Parmedagi Farnese teatri antik shaklini saqlab qolgan bo‘lsa ham 
evolyusiyaning keyingi bosqichini ko‘rsatadi (7.8; 7.9-rasmlar). 
 
 
7.8-rasm. Parmedagi Farnese teatri 

---

195 
 
7.9-rasm. Parmedagi Farnese teatr plani 
Yaqin-yaqinlarda Berlinda sirk binosi qayta ta’mirlanib, katta 
gumbazli teatrga o‘zgartirildi. Akustik qaytarishlarni yo‘qotish 
maqsadida gumbaz o‘ziga xos arxitektura bezaklari bilan qoplangan 
(7.10-rasm). 

---

196 
7.10- rasm. Berlindagi Katta teatr tomosha zali 
 
 
Zamonaviy teatr birinchidan juda chuqur sahnani talab etadi. Undan 
tashqari sahna juda baland va katta hajmga ega bo‘lishi kerak, bu o‘z 
navbatida katta o‘lchamli dekoratsiyalarning joylarini o‘zgartirish va 
o‘rnatish imkonini beradi.
Zamonaviy teatrning ikkinchi xususiyati-amfiteatrning yo‘qligida. 
Parterdagi joylar oldingi qatordagi tomoshabin boshi keyingi qatordagi 
tomoshabinga halaqit bermaslik daraja-sida ko‘tarilgan. Devorlarda 
lojalar yarus va galereyalar bilan almashtirilib joylashtirilgan. Oddiy 
hisob-kitoblar shuni ko‘rsatadiki, bunday usulda joylashtirilish bir xil 
yuzaga ega bo‘lgan teatrga antik amfiteatrga nisbatan ko‘proq 
tomoshabin-larni joylashtirish imkonini beradi. Akustik nuqtai nazardan 
bunday joylashtirish anchagina noqulay, chunki parter va galereya-
larning oxirgi qatoridagi tomoshabinlar yuza tovush to‘lqinlarni qabul 
qiladilar. 
Teatrning shakllari turlicha. Ammo barchasining shakli, istisno 
holatlardan tashqari oval, ellips, doira yoki to‘g‘ri tomonlari cheklangan 
doiraning qismini o‘zida namoyon etadi (7.11-rasm)
.

---

197 
7.11-rasm. Myunxendagi Katta teatr tomosha zali loyihasi 
Undan tashqari yuqorida bayon etilgan shakllarning turli 
kombinatsiyalari shaklidagi teatr binolari ham uchraydi. 
O‘zining o‘lchamlari va belgilanishi bo‘yicha teatr bir necha 
guruhlarga bo‘linadi. 
Birinchi guruhga opera va baletga mo‘ljallangan teatrlar kiradi. 
Misollar: Milandagi 3000 tomoshabinga mo‘ljallangan “LaScala” 
teatri, sahnasi Yevropada eng katta; yaxshi akustikaga ega. 2156 
tomoshabinga mo‘ljallangan Parijdagi Katta Opera teatri, ajoyib 
akustikasi bilan ajralib turadi. Venadagi 2881 o‘rinli Imperator Opera 
teatri, Moskvadagi 2300 o‘rinli Katta teatr, Toshkentdagi Alisher 
Navoiy nomli Davlat Akademik Katta teatr shular jumlasidandir.