Elektr yuritmaning sanoatda qo’llanilishi

Makatimizda ishlab chiqarilayotgan elektr energiyaning 60% dan ortig`i ish mexanizimini haarakatga keltiruvchi avtomatlashtirilgan elektr yuritmalar tomonidan iste`mol qilinmoqda . Sanoat qishloq xo`jaligi , kommunal va boshqa tarmoqlarning barcha sohalarida , turli mashin va mexanizmlar hamda qurilmalardan keng foydalaniladi . Har qanday mehanik jarayonni amalga oshirish uchun mexanizm va mashinaning ish organini harakatga keltirish zarur . Bu esa yuritma vositasida amalga oshiriladi , xususan , elektr energiya mexanik energiyaga aylantiriladi .

Elektr yuritmaning sanoatda qo’llanilishi

Elektr yuritma deb elektr motor , uni boshqaruvchi (ishga tushiradigan tezligini rostlaydigan , tormozlab to`xtatadigan) elektr apparatlari va motor bilan ish mashinasi orasidagi mexanik uzatmadan iborat qurilmaga aytiladi .

Boshqarish apparatlari vositasida avtomatik ravishda ishga tushiriladigan , to`xtatatiladigan yoki yuklanishni o`zgarishiga qaramay aylanish tezligi tezligini o`zgartirmay saqlaydigan hamda aylanish yo`nalishlarini teskari tomonga aylantiradigan yuritma avtomatlashtirilgan yuritma deyiladi .

• Texnologiya talablariga binoan tezligi majburiy ravishda o`zgartiriladigan yuritma rostlanadigan yuritma deyiladi .
• Avtomatlashtirilgan va rostlanadigan elektr yuritma tarkibida o`zgartgich ham bo`lishi mumkin . O`zgartgich deb elektr toki bir turdan boshqa turga , masalan , o`zgaruvchan tokni o`zgarmas tokka yi aksincha , shuningdek , tok kuchlanishi yoki chastotasi qiymatini hamda fazalar sonini o`zgartiradigan moslamaga aytiladi . Avtomatlashtirilgan elektr yuritma vositasida elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirishdan tshqari , bu mexanik energiyani elektr usuli bilan talabga binoan rostlash imkoni yaratiladi . Natijada , texnologiya jarayonini takomillashtirish , ish unumi va mahsulot sifatini oshirish mumkin bo`ladi .

Elektr yaratilishi tarixi

• Birinchi elektr yuritmasi 1838 – yilda rus akademigi B . S . Yakobi tomonidan yaratilgan bo`lib , u o`zi kashf eytgan tok motorini kemaga o`ranatib , uni harakatlantirgan , ammo bu paytda tejamli tok manbai mavjud emasligi sababli elektr yuritmani keng ko`lamda qo`llash imkoni bo`lmagan .
• 1915 -1916 yillarda Toshkent ko`chalarida Belgiyadan keltirilgan konka nomli otlar bilan harakatlantirilgan yuritmalar paydo bolgan bo`lsa , bugungi kunda kunda Andijon viloyatining Asaka shahrida qad ko`targan zavodda robot va kompyuterlar bilan boshqariladigan elektr yuritmalarning konveyer liniyalarida Damas Neksiya Cobalt nomli avtomobillar uzluksiz ravishda ishlab chiqarilmoqda .
• Hozirgi kunda og`ir va yengil sanoat , qurilish , qishloq xo`jaligi va xatto maishiy xizmat texnikasida elektr yuritmadan keng va samarali foydalanilmoqda .

Avtomatik boshqarish sxemasining tuzilishi

• Sxemalardagi apparatlarga tegishli turli elementlar turli elementlar belgisi bilan ifodalanadi . Masalan magnit kontaktori chulg`ami KM bilan belgilangan bo`lsa , u holda bu kontaktorlarga tegishli bo`lgan bosh va blok kontaktlar ham KM bilan belgilanadi . Quyida rasmda Asinxron motorni avtomatik boshqarish sxemasi keltirigan . Bunday sxemaning ishlash prinsipi , undagi apparatlarning bir – biriga ta`siri yaqqol ko`rinib turibdi . Boshqaruvchi apparatlarning panelga o`rnatilishi tartibini hisobga olib tuzilgan sxema montaj sxema deyiladi . Bunday sxemadan boshqarish panelini montaj qilishda foydalaniladi . Montaj sxemasini o`qish prinsipial sxemaga nisbatan ancha murakkab bo`ladi .

Boshqa sohalarda qo`llanilishi

• MIKSER VA MIKSER KO`PIRTIRGICH ELEKTR YURITMASI
• Tuxumlar , sutli kokteyllar boshqa quruq mahsulotlarni maydalab , aralashtirish uchun elektr mikserlardan foydalaniladi . Ularning elektr yuritmasi uchun kollektotrli universal motorlar ishlatiladi . Elektr mikserlarda reduktor bo`lmaydi , uning valiga tez harakatlanuvchi pichoqlar o`rnatiladi . Mikser – ko`pirtirgichning kollektori motori valiga reduktor o`rnatilgan bo`lib , reduktor validan olinadigan past tezlikda xamir va shu kabilarni tayyorlash , aralashtirishda foydalaniladi .