Elektr xavfsizligi

---

1-MA’RUZA: “ELEKTR XAVFSIZLIGI” FANIGA KIRISH 
 
Reja: 
1. Kirish qismi.
 
2. Umumiy talablar.
 
3. Xodimlarga talablar.
 
4. Sinov savollari. 
Tayanch so‘z iboralar: 
Baxtsiz hodisa,elektr toki, umumiy talablar, 
xodimlarga talablar,maxsus ishlar, qoidalar,javobgarlik. 
 
1. Kirish qismi 
Sanoatda elektr energiyasidan keng ko‘lamda foydalanish yo‘lga 
qo‘yilganligi sababli, elektr toki ta’siridan ro‘y berishi mumkin bo‘lgan baxtsiz 
hodisalar va ulardan saqlanish, muhim masalalar qatoriga kirib bormoqda. Elektr 
toki ta’sirining eng xavfli tomoni shundaki, bu xavfni oldinroq sezish imkoniyati 
yo‘q. Shuning uchun ham elektr toki xavfiga qarshi tashkiliy va texnik chora-
tadbirlar belgilash, to‘siq vositalari bilan ta’minlash, shaxsiy va umumiy muhofaza 
tizimlarini o‘rnatish nihoyatda muhim. Umuman, elektr toki ta’siri faqat birgina 
biologik ta’sir bilan chegaralanib qolmasdan, balki elektr yoyi ta’siri, magnit 
maydoni ta’siri va statik elektr ta’sirlariga bo‘linadi. Bularni bilish har bir kishi 
uchun kerakli va zaruriy ma’lumotlar jumlasiga kiradi. Elektr energiyani sanoatda 
va xalq xo‘jaligida keng qo‘llanishini o‘sishi va kengayishi elektr xavfsizligini 
ta’minlash masalalarini qo‘yadi. 
«Elektr xavfsizligi» fanini o‘qitishdan maqsad talabalarga elektr xavfsizlik 
texnikasi, elektr toki va uning tirik organizmlarga ta’siri, tok ta’siridan qutqarish, 
himoyalash, elektr qurilmalarida texnik xavfsizlik ishlari, jarohatni oldini olish, 
elektr qurilmalarga xizmat ko‘rsatishdagi texnika xavfsizlik tadbirlari kabi 
masalalarni yechishni o‘rgatish. Talabalarga 1000 V gacha va undan yuqori 
bo‘lgan kuchlanish ostidagi elektr uskunalarni ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik 
texnikasi qoidalari bo‘yicha bilimini berish, ular o‘z bilimiga suyangan holda 
amaldagi ishlarni xavfsizlik bilan olib borishi va ish joylarini to‘g‘ri tayyorlashlari 
mumkin, baxtsiz hodisalar sodir bo‘lganida jabrlanuvchiga amaliy birinchi yordam 
berish, shuningdek yurakni tashqaridan massaj qilish va sun’iy nafas oldirish kabi 
ishlarni to‘g‘ri bajarishlari mumkin. Bundan tashqari amalda himoya vositalarini 
to‘g‘ri qo‘llashlari mumkin. 
Elektr energiyani sanoatda va xalq xo‘jaligida keng qo‘llanilishi asosan 
shaxslarning elektr qurilmalarni ko‘p ekspluatasiya qilish bilan bog‘liq. Shuning 
uchun xavfsizlik savollari elektr qurilmalarda muhim o‘rin tutadi. Elektr xavfsizlik 
masalalarini yechilishida xodimlar va boshqa shaxslarni kundalik ish sharoitini 
yaxshilanishi, ularning elektr qurilmalarni ekspluatasiyasida o‘zlarini elektr toki 
ta’siridan himoya tadbirlarini qo‘llashlari katta ahamiyatga ega. Hozirgi sharoitda 
elektr xavfsizligi yutuqlarini hisobga olib yangi himoya vositalari yaratilmoqda. 
Baxtsiz hodisalar sanoatda tekshirib ko‘rilsa, umumiy baxtsiz hodisalar 0,5-1% ga 
to‘g‘ri keladi. Elektr energetikada esa bu 3-3,5% ni tashkil etadi. Ishlab 

---

chiqarishda o‘lim holati bilan tugaydigan tok ta’sirida tushib qolishlar, 20-40% ni 
tashkil qiladi. (Energetikada 60% gacha) 1000 V gacha bo‘lgan elektr qurilmalarda 
esa 75-80% ni tashkil etadi va bu ma’lumotlar "Texnika xavfsizligi qoidalari", 
"Elektr qurilmalarning tuzilishi qoidalari" va boshqa standart ko‘rsatmalarda 
keltirilgan. 
Ishlab chiqarishda elektr toki bilan bog‘liq baxtsiz hodisalarni oldini olish 
maqsadida, «Elektr qurilmalariga xizmat ko‘rsatishda ekspluatasiya qilish qoidalari 
va xavfsizlik texnikasi qoidalari» ni o‘rgatishdir. «Elektr energetika» yo‘nalishi 
talabalaridan esa «Elektr xavfsizlik asos-lari» fanini puxta o‘rganish talab etiladi.