Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Кабель линияларини ерда ёт изилиши
қ
2.3.81. Кабель линияларини тў ридан-тў ри ерга ёт изи
ғ
ғ
қ
лишида, кабеллар траншеяларга ёт изилиши
қ
амда
ҳ
остига
майин тупро атлам тўшалган ва устидан эса
қ қ
тош, урилиш ахлати
қ
ва чи индилари бўлмаган майда
қ
ер атлами билан
қ
тўлдирилиши керак.
Кабеллар бутун узунлиги бўйлаб уйидагича усти ёпилган холда
қ
меxаник шикастланишлардан имояланган бўлиши
ҳ
керак: 35 кВ ва ундан ю ори кучланиш
қ
да - камида 50 мм алинлигида темир-бетон плиталар билан опла
қ
қ
ш; 35 кВдан паст
кучланишда - плиталар ёки кабель трассаси бўйлаб кўндаланг холда бир атлам
қ
да оддий ишт билан; кенглиги 250 мм дан
ғ
кам бўлган махсусв ер азиш механизми
қ
шунингдек, битта кабель учун – кабель линияси бўйлаб. Силикатли, шунингдек,
лойдан ясалган ичи бўш ёки тешикли иштдан фойдаланишга йўл ўйилмайди.
ғ
қ
Кучланиши 20 кВ ва ундан паст бўлган кабеллар (ша ар электр тармо лари кабелларидан таш ари) 1-1,2 м чу урликда
ҳ
қ
қ
қ
ёт изилганида, меxаник шикастлардан имоя илинмаслиги мумкин.
қ
ҳ
қ
Кучланиши 1000 В гача бўлган кабеллар фа ат меxаник шикастланиш э тимоли 
қ
ҳ
мавжуд бўлган жойларда (масалан, тез-
тез ази
қ
ладиган жойларида) бундай имояга эга бўлиши керак.
ҳ
Кўчаларнинг асфалт опламалари ва бош а
қ
қ
шунга ўхшаш
опламалари
қ
камдан-кам олларда азишни амалга оширадиган жой сифатида аралади.
ҳ
қ
қ
I тоифали электр абул
қ
илгичларни 
қ
таъминловчи 1000 Вдан ю ори линиялардан таш ари, кучланиши 20 кВгача бўлган кабель линиялари 2 тадан
қ
қ
кўп бўлмаган ми дорда траншеяларда ёт изишда ишт ўрнига пластмассали тасмалардан фойдаланишга рухсат этилади.
қ
қ
ғ
Бунда “Ўзэнероинспекция” томонидан тасди ланган техник талаблар бажарилиши лозим.
қ
Кабель линияларини му андислик коммуника
ҳ
циялари билан кесишиш жойларида амда
ҳ
кабель муфталарини ва
кесишаётган коммуникацияларни ар бир йўналишда 2 м масофада, шунингдек, та
ҳ
қ
симлаш урилмалар
қ
и ва подстанцияларга
кабель линияларни я инлашган исмида 
қ
қ
5 м радиусда сигнал тасмаларидан фойдаланишга йўл ўйилмайди.
қ
Сигнал тасмаси таш и оп о лардан 250 мм масофада
қ
қ қ қ
траншеядаги кабеллар устида жойлаштирилиши керак.
Траншеяда битта кабель жойлашганда сигнал тасмаси кабелнинг ў и бўйлаб жойлаштирилиши керак, кўпро кабеллар
қ
қ
бўлгандан, четки кабеллардан камида 50 мм таш ари
қ
да жойлаштирилиши керак. Бир нечта тасмали траншеяларда, ёнма-ён
тасмалар ораси камида 50 мм бўлиши керак.
Кабелларни траншеяларда ёт изилишида с
қ
игнал тасмаларини ўллашда, траншеяда
қ
ёт изиш, кабелларни ернинг
қ
биринчи атлами билан тўлдириш ва тасма ёт изиш, шу жумладан, бутун узунлиги бўйлаб ер атлами билан тўлдириш
қ
қ
қ
жараёнлари электр таъминоти ташкилоти вакиллари ва электр тармо лари эгаси иштирокида амалга оширилиши керак.
қ
2.3.82. Кабель линияларининг режалаштириш белгисидан ўрнатиш чу урлиги камида 
қ
уйидагича 
қ
бўлиши керак: 20 кВ
гача бўлган линиялар - 0,7 м; 35 кВ - 1 м; кўчалар ва майдонларни кесиб ўтишда кучланишдан атъи назар -
қ
1 м.
110-220 кВ мой тўлдирилган кабель линиялари режалаштириш белгиси камида 1,5 м дан чу ур кўмилган бўлиши керак.
қ
Меxаник шикастланишлардан имоя илиш шарти билан
ҳ
қ
кабелларни биноларга кириш исмида
қ
узунлиги 5 м гача
бўлган исми
қ
да, шунингдек ер ости иншоатлари билан кесишган жойларида кабель ёт изиладиган чу урлик
қ
қ
0,5 м гача
бўлиши мумкин.
Экин майдонлари бўйлаб 6-10 кВ кабель линияларини ёт изиш
қ
да камида 1 м чу урликда амалга оширилиши керак,
қ
бунда трасса устидаги ер экин билан банд бўлиши мумкин.
2.3.83. Тў ридан-тў ри ер
ғ
ғ
да ёт изилган кабелдан бино ва иншоатларнинг пойдеворига ёру лик масофаси камида 0,6 м
қ
ғ
бўлиши керак, бинолар ва иншоатларнинг пойдеворлари остида тў ридан-тў ри ерга кабелларни ёт изиш мумкин эмас.
ғ
ғ
қ
Турар-жой ва жамоат биноларининг ертўлалари ва теxник ер ости жойларида транзит кабелларини ёт изишда 
қ
М га амал
Қ Қ
илиш керак
қ
.
2.3.84. Кабель линиялари параллел равишда ёт из
қ
илганда, кабеллар орасидаги горизонтал масофа камида уйидагича
қ
бўлиши керак:
1) 10 кВгача бўлган куч кабеллари, шунингдек шулар ва назорат кабеллари ўртасида 100 мм;
2) 20-35 кВ кабеллар шулар ва бош а кабеллар ўртасида 250
қ
мм;
3) турли ташкилотлар томонидан эксплуатация илинадиган
қ
кабелларда, кабеллар орасида амда
ҳ
куч кабеллари ва
ало а кабеллари ўртасида 500 мм;
қ
111

---

4) мой билан тўлдирилган 110-220 кВ кабеллар ва бош а кабеллар ўртасида
қ
500 мм; бунда паст босимли мой
тўлдирилган кабель линиялар бир-биридан ва бош а кабеллардан
қ
овур аларга ўрнатилган
қ
ғ
темир-бетон плиталар билан
ажратилади; бундан таш ари, ало а кабелларига электромагнит таъсирни исоблаш керак.
қ
қ
ҳ
Зарур олларда, ма аллий шароитларни исобга олган олда,
ҳ
ҳ
ҳ
ҳ
эксплуатацуия илувчи
қ
ташкилотлар билдан келишган
олда, 
ҳ
2) ва 3) бандларда кўрсатилган масофани 100 мм гача камайтиришга йўл ўйилади. 
қ
Кучланиши 10 кВ гача бўлган куч
кабеллари орасидаги ва ало а кабеллари
қ
билан улар ўртасидаги масофини (зичланган ю ори частотали телефон ало а
қ
қ
тизими занжири кабелларидан таш ари) 250 мм гача камайтириш мумкин, фа ат
қ
қ
кабеллардан бирида КЗ юзага келганда
кабелларни имоя илиш мумкин бўлиши шарти билан ( увурларда ёт изиш, 
ҳ
қ
қ
қ
ёнмайдиган исмларни ўрнатиш ва бош алар)
қ
қ
рухсат этилади.
Назорат кабеллари орасидаги масофа меъёрлаштирилмайди.
2.3.85. Ўсимликлар зонасида кабель линияларини ёт изаётганда, кабеллардан дара
қ
xт танасига бўлган масофа, одатда,
камида 2 м бўлиши керак. Яшил ўсимликлар тасарруфида бўлган ташкилот билан келишилган олда, остидан азиш йўли
ҳ
қ
билан кабелларни увурларда ёт изиш шарти билан бу масофани камайтишга руxсат этилади.
қ
қ
Яшил зонада буталар билан кабелларни ўртасидаги бу масофалар 0,75 м га камайтирилиши мумкин.
2.3.86. Кучланиши 35 кВгача бўлган кабеллар ва мой тўлдирилган кабель линияларини уларга параллел бўлган
увурларгача, сув увуралиргача, канализация ва дренажгача бўлган масофа 1 м дан кам бўлмаслиги;
қ
қ
газ увурлари паст
қ
(0,0049 МПа), ўрта (0,294 МПа) ва ю ори босимли (0,294 дан 0,588 МПа гача) – 
қ
1 м дан кам бўлмаслиги; ю ори босимли
қ
(0,588 дан 1,176 МПа гача) газ увурлари – 2
қ
м дан кам бўлмаслиги; исси лик увурлари – ушбу оидаларни 2.3.87-бандига
қ
қ
Қ
аранг.
қ
Тор шароитда, кўрсатилган масофани махсус имояланмаган кабелларда 0,5 м га ва кабелларни увурларда ёт изишда
ҳ
қ
қ
0,25 м гача камайтириш мумкин, бунда ёнувчи сую ликли ва гази мавжуд увурларгача бўлган масофа бундан мустасно. 110-
қ
қ
220 кВли мой тўлдирилган кабель линиялари учун 50 м дан кўп бўлмаган я инлашган участкада (ёнувчи сую ликли ва гази
қ
қ
мавжуд увурлардан таш ари) увурларгача бўлган масофа 0,5 м гача, бунда мой тўлдирилган кабель ва увур ўртасида
қ
қ
қ
қ
меxаник шикастланишдан имояловчи имоя девор ўрнитиш шарти билан камайтиришга рухсат этилади. увурларнинг
ҳ
ҳ
Қ
утида ва остида кабелларни параллел ёт изиш мумкин эмас.
қ
2.3.87. Кабель линиясини исси лик увури билан параллел ёт изишда, кабель билан исси лик увури канали девори
қ
қ
қ
қ
қ
орасида 2 м дан кам бўлмаслиги ёки исси лик увури кабель билан я инлашган бутун узунлиги бўйича шундай исси лик
қ
қ
қ
қ
изоляциясига эга бўлиши керакки, исси лик увуридан чи аётган ўшимча исси лик арорати 10 кВ гача кабель линиялари
қ
қ
қ
қ
қ
ҳ
учун 10°C дан ва 20-220 кВ линиялари учун 5°C дан ошмаслиги керак.
2.3.88. Кабель линиясини темир йўлларга параллел равишда ёт изишда, кабеллар, одатда, темир йўлнинг ажратилган
қ
зонаси (зона отчуждения)дан таш арида жойлаштирилиши керак. Ажратилган зона ичида кабелларни ёт изиш фа ат
қ
қ
қ
“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ ташкилотлари билан келишилган олда, кабелдан темир йўл ў игача масофа камида 3,25 м,
ҳ
қ
электрлаштирилган йўл учун эса камида 10,75 м бўлиши керак. Тор шароитларда ушбу масофаларни камайтиришга йўл
ўйилади, бунда я инлашувнинг барча исмидаги кабеллар блок ёки увурларда ёт изилиши керак.
қ
қ
қ
қ
қ
Ўзгармас токдаги электрлаштирилган йўлларда блок ёки увурлар изоляция илиниши керак (асбест-цемент, битум
қ
қ
билан тўйинтирилган ва бош алар).
қ
2.3.89. Трамвай йўлларига параллел равишда кабель линиясини ёт изишда, кабелдан трамвай йўлининг ў игача бўлган
қ
қ
масофа камида 2,75 м бўлиши керак. Тор шароитларда бу масофани, я инлашувнинг барча исмидаги кабеллар ушбу
қ
қ
оидаларнинг 2.3.88-бандида кўрсатилган изоляция илувчи блокларга ёки увурларга жойлаштирилиши шарти билан
Қ
қ
қ
камайтиришга руxсат берилади.
2.3.90. I ва II тоифадаги автомобил йўлларига параллел равишда кабель линиясини ёт изишда (ушбу оидаларни
қ
қ
2.5.144-бандига аранг), кабеллар йўл четидаги ари (кювейт) ёки остидаги опламанинг ошидан таш и томонида камида
қ
қ
қ
қ
қ
1 м масофада; ёки чегара тошидан камида 1,5 м масофада жойлашган бўлиши керак. Белгиланган масофаларни камайтириш,
ар бир ало ида олатда бўйича тегишли йўл бош армалари билан келишилган олда амалга оширилади.
ҳ
ҳ
ҳ
қ
ҳ
2.3.91. Кабель линиясини 110 кВ ва ундан ю ори кучланишли ВЛ билан параллел равишда ёт изишда, ВЛ четки
қ
қ
симининг вертикал текислигидан кабелгача масофа камида 10 м бўлиши керак.
Кабель линиясидан 1000 В дан ю ори ВЛ ерланган исмлари ва таянч ерлагичларигача бўлган масофа, кучланиши 35
қ
қ
Квгача бўлганда камида 5 м амда 110 кВ ва ундан ю ори кучланишда 10 м бўлиши керак. Тор шартларда, кабель
ҳ
қ
линияларидан 1000 В дан ю ори ВЛ нинг ер ости исмларигача ва ало ида таянчларни ерлагичларигача масофа камида 2 м
қ
қ
ҳ
бўлишига руxсат берилади
; 
кабелдан ВЛ симидан ўтадиган вертикал текисликка масофа меъёрлаштирилмайди.
Кабель линиясидан кучланиши 1000 Вгача бўлган ВЛ таянчигача масофа камида 1 м бўлиши керак амда я нлашиш
ҳ
қ
зонасида кабеллар изоляцияловчи увурда ёт изилганида 0,5 м бўлиши мумкин.
қ
қ
Электр станциялар ва подстанциялар удудида тор шароитларда кабеллар, аво ало алари (ўтказгичлар) ва кучланиши
ҳ
ҳ
қ
1000 В дан ю ори ВЛларнинг ер остидаги исмидан камида 0,5 м масофада ёт изилиши мумкин, агар ушбу таянчларнинг
қ
қ
қ
ерлагич урилмалари подстанцияларнинг ерлагич контурига уланган бўлса.
қ
2.3.92. Кабель линиялари бош а кабель линиялари билан кесишганда, улар камида 0,5 м алинликдаги ер атлами
қ
қ
қ
билан ажратилиши керак. 35 кВгача бўлган кабеллар учун тор шароитларда бу масофа 0,15 м га камайтирилиши мумкин, агар
кабелларни кесишувнинг барча исмида ва ар бир йўналишда ўшимча 1 м гача бир хил мустахкамликдаги бетон плиталар
қ
ҳ
қ
ёки увурлар билан ажратиш мумкин; бунда ало а кабеллари куч кабелларидан ю орида жойлашган бўлиши керак.
қ
қ
қ
2.3.93. кабель линияларини увурлар, шу жумладан, нефт ва газ увурлари билан кесишмаларида, кабеллар ва увурлар
қ
қ
қ
орасидаги масофа камида 0,5 м бўлиши керак. Кесишган жойида чорра асида ар бир йўналишда камида 2 м дан ўшимча
ҳ
ҳ
қ
равишда увурларда ёт изиш шарти билан бу масофани 0,25 м гача камайтириш учун руxсат этилади.
қ
қ
Мой тўлдирилган кабель линиясини увурлар билан кесишмаларида, улар орасидаги масофа камида 1 м бўлиши керак.
қ
Тор шароитларда бу масофани камида 0,25 м деб олишга руxсат этилади, фа ат кабелларни увурларда ёки оп о ли темир-
қ
қ
қ қ қ
бетон лотокларда ёт изиш шарти билан.
қ
2.3.94. 35 кВгача кабель линияси исси лик увури билан кесишганда, кабель билан исси лик увури опламаси
қ
қ
қ
қ
қ
орасидаги масофа 0,5 м дан ва тор шароитларда 0,25 м кам бўлмаслиги керак. Бунда исси лик увури кабель билан кесишган
қ
қ
жойида, ар бир йўналишда камида 2 м дан ўшимча равишда шундай исси лик изоляциясига эга бўлиши керакки, ернинг
ҳ
қ
қ
арорати энг ю ори ёзги ароратидан 10°C дан ва энг паст ишки ароратга нисбатан 15°C баланд бўлмаслиги керак.
ҳ
қ
ҳ
қ
ҳ
Ушбу шартлар бажарилмаса, уйидаги тадбирлардан бири амалга оширилиши мумкин: кабелларни ерда 0,7 м ўрнига 0,5
қ
м чу урликда жойлаштириш (ушбу оидаларнинг 2.3.82-бандига аранг); катта кесимли кабелни ўллаш; кабелларни
қ
Қ
қ
қ
112

---

увурлар ёрдамида исси лик увури остидан камида 0,5 м масофада жойлаштириш; бунда увурлар шундай
қ
қ
қ
қ
жойлапштирилиши керакки, кабелларни алмаштириш учун азиш ишларини бажарилиши талаб этилмасин (масалан,
қ
увурларнинг учларини камерага киритиш).
қ
Мой билан тўлдирилган кабелни исси лик увури билан кесишмасида, кабеллар ва исси лик увурининг опланиши
қ
қ
қ
қ
қ
ўртасидаги масофа камида 1 м бўлиши керак ва тор шароитларда – камида 0,5 м бўлиши керак. Бунда исси лик увури
қ
қ
кабель билан кесишган жойида, ар бир йўналишда камида 3 м дан ўшимча равишда шундай исси лик изоляциясига эга
ҳ
қ
қ
бўлиши керакки, ернинг арорати йилнинг ихтиёрий ва тида 5°C дан орти ошмаслиги керак.
ҳ
қ
қ
2.3.95. Кабель линияларини темир йўл ва автомобил йўллари билан кесишмаларида, кабеллар туннелларда, блокларда
ёки увурларда йўлнинг ажратилган зонаси (зона отчуждения)нинг бутун кенглиги бўйича ер атламидан 1 м чу урликда ва
қ
қ
қ
зовурлар тубидан камида 0,5 м чу урликда ёт изилиши керак. Ажратилган зонаси бўлмаса, ўрнатилган ёт изиш шартлари
қ
қ
қ
фа ат кесишмада ва йўл чизи ининг ар икки томонида орти ча 2 м масофада амалга оширилиши керак.
қ
ғ
ҳ
қ
Ўзгармас токли электрлаштирилган ва электрлаштириладиган темир йўллари билан кабеллар кесишмасида, блоклар ва
увурлар изоляцияловчи бўлиши керак (ушбу оидаларни 2.3.88-бандига аранг). Кесишиш ну таси стрелкалар, релсларни
қ
қ
қ
қ
уланиш жойларидан камида 10 м масофада бўлиши керак.
Электрлаштирилган темир йўл транспорти йўллари билан кабелларни кесиш бурчаги, йўлнинг ў и билан 75-90° бурчак
қ
остида бўлиши керак.
Блоклар ва увурларнинг учлари камида 300 мм чу урликда сув ўтказмайдиган (ялпиз) лой билан опланган олда
қ
қ
қ
ҳ
каноп (джут)дан тў илган опламали бўлиши керак.
қ
қ
Кабеллар билан кам интенсив аракатли охири берк саноат йўллар ва махсус (масалан, аракат таъ и ланган-слип ва
ҳ
ҳ
қ қ
бош а) йўллар билан кесишмаларида, кабеллар, оида тари асида, ерда тў ридан-тў ри ёт изилиши керак.
қ
қ
қ
ғ
ғ
қ
Янги урилаётган электрлаштирилмаган темир йўл ёки автомобил йўли билан кесишмаларда, мавжуд кабель
қ
линияларини янги жойга айта ўрнатиш талаб илинмайди. Кесишган жойида кабелларни таъмирлаш учун керакли
қ
қ
ми дорда заxира блоклари ёки ма кам ёпилган учлари бўлган увурлар ўрнатилиши керак.
қ
ҳ
қ
Кабель линиясининг аво кабелига ўтиш жойиида, таглик остидан ёки атламнинг четидан камида 3,5 м масофада юзага
ҳ
қ
чи иши керак.
қ
2.3.96. Кабель линиялари трамвай йўллари билан кесишганда, кабеллар изоляцияловчи блокларга ёки увурларга
қ
жойлаштирилиши керак (ушбу оидаларни 2.3.88-бандлига аранг). Кесишиш ну таси стрелкалар, релсларни уланиш
қ
қ
қ
жойларидан камида 3 м масофада бўлиши керак.
2.3.97. овлиларга, гаражларга ва оказоларга транспорт воситаларига кириш учун йўллари кабель линиялари билан
Ҳ
ҳ
кесишганда, кабелларни ёт изиш увурларда амалга оширилиши керак. Анхор ва зовурлари билан кесишиш жойларида,
қ
қ
кабеллар удди шу тарзда имояланган бўлиши керак.
ҳ
ҳ
2.3.98. Кабель линияларида кабель муфталари ўрнатилганда, кабель муфтаси ва энг я ин кабелнинг орасидаги масофа
қ
камида 250 мм бўлиши керак.
Кабель линияларини ўта ия йўлларга ёт изишда уларга муфталарни ўрнатиш тавсия этилмайди. Агар буни бажариш
қ
қ
зарур бўлса, у олда уларнинг остида горизонтал майдончалар урилиши керак.
ҳ
қ
Кабель линиясига зарар етказилганда, муфтани айта монтаж илиш имкониятини таъминлаш ма садида, кабель
қ
қ
қ
муфтасининг ар икки томонида кабель захираси билан ёт изилиши керак.
ҳ
қ
2.3.99. Кабель трассаси бўйлаб xавфли ми дордаги дайди (блуждаюшие) токлари мавжуд бўлганда, уйидагилар
қ
қ
бажариши зарур:
1. Xавфли удудларни четлаб ўтиш учун кабель линиясининг трассасини ўзгартиринг.
ҳ
2. Трассани ўзгартиришни имкони бўлмаганда, дайди токларнинг даражасини максимал даражада камайтириш бўйича
чора-тадбирларни таъминлаш; коррозияга арши ю ори аршиликка эга кабелларни ўллаш; кабелларни электр коррозияси
қ
қ
қ
қ
таъсиридан фаол имоя илиш.
ҳ
қ
Кабелларни агресиф тупро ларда ва абул илиниши мумкин бўлмаган ийматлардаги дайди токлари мавжуд бўлган
қ
қ
қ
қ
жойларда ёт изишда, катод утбланиши (поларизация) ўлланилиши керак (электр дренажи, протекторлар, катодларни
қ
қ
қ
имоя илиш ўрнатилиши). Электр-дренаж урилмаларини улашнинг ар андай усули учун, сўриш участкаларида М да
ҳ
қ
қ
ҳ
қ
Қ Қ
белгиланган потенциал фар ларнинг нормаларига риоя илиш керак. Тузли тупро ларда ёки шўрланган сув авзаларида
қ
қ
қ
ҳ
жойлашган кабелларда таш и токли катод имоясини ўллаш тавсия этилмайди.
қ
ҳ
қ
Кабель линияларини коррозиядан имоя илиш зарурияти, электр ўлчовларининг умумий маълумотлари ва тупро
ҳ
қ
қ
намуналарининг кимёвий та лиллари билан ани ланиши керак. Кабель линияларини коррозиядан имоя илиш, ўшни ер
ҳ
қ
ҳ
қ
қ
ости иншоатларида ишлашга xавфли шароитларни яратмаслиги керак. Янги кабель линиясини ишга туширишдан олдин
коррозияни имоя илиш учун лойи алаштирилган чора-тадбирлар амалга оширилиши керак. Ерда дайди токлар мавжуд
ҳ
қ
ҳ
бўлса, шу жойларда ва xавфли удудларнинг чегараларини ани лаш имконини берадиган жойларда назорат пунктларини
ҳ
қ
ўрнатиш керак, бу эса келгусида имоя воситаларини о илона танлаш ва жойлаштириш учун зарурдир.
ҳ
қ
Кабель линияларидаги потенциалини назорат илиш учун, трансформатор подстанцияларига, тар атиш пунктларига ва
қ
қ
бош аларга кабель чи иш жойларидан фойдаланиш мумкин.
қ
қ