Elektr ta’minoti tizimida energiya nazorati va hisobi

7.3.Tok transfrmatorlarining ikkilamchi zanjirlarini montaj qilish va ishlatishga talablar
TT metrologik xarakteristikalarini ta’minlash uchun uning ikkilamchi yuklamasini kamaytirish muhimligini ta’kidlash kerak. Past kuchlanishli ko‘plab TT modellari uchun nominal ikkilamchi yuklama 5 VA yoki 0,2 Om ga teng (5 A nominal tokda). Bu shuni bildiradiki, birinchidan, ikkilamchi zanjirga faqat TT yuklamasi (hisoblagich, vattmetr, fazometr ketma-ket zanjiri, ampermetrlar) bilan moslashtirilgan yuklamani (Z_2O‘A< Z_2N)ulash mumkin, ikkinchidan, TT ikkilamchi zanjiri klemmalaridan o‘lchash asboblari klemmalarigacha ulash simlari minimal qarshilikka ega bo‘lishi kerak (qancha kam bo‘lsa, shuncha yaxshi), ya’ni cheklangan l (m) uzunlikka va S (mm²) katta kesimga ega bo‘lishi kerak, bu erda d diametrli aylanali sim uchun S = π d² /4 va alyuminiy emas, mis simlarda bajariladi. Alyuminiyli simning solishtirma qarshiligi ρ ≈ 0,027 Om • mm² /m bunday kesimdagi misli simning solishtirma qarshiligidan (ρ ≈ 0,0175 Om • mm² /m) 1,5 marttaga katta. Simlarning qarshiligi R = ρ 2 l / S formula bo‘yicha hisoblanishi mumkin va tijorat hisobga olish nuqtasining pasportida ko‘rsatilishi kerak.
Quyida 7.2-jadvalda S (mm) sim kesimi va O‘TTdan hisoblagich tok zanjirlari klemmalarigacha bo‘lgan l (m) masofadan mis simlar juftligining qarshiliklari qiymatlari keltiriladi. Misli simlar o‘rniga shunday kesimli alyuminiyli simlar ishlatilganda jadvalda keltirilgan qiymatlarni 1,5 marttaga ko‘paytirish kerak bo‘ladi. I_2N=5A nominal tokda elektr energiyani simlarda yo‘qotilishi quvvati (R= I_2NR), jadvalga muvofiq 0,25VA (R=0,01 Om da) dan 22 VA (0,88 Om da) gacha bo‘ladi.
7.2-jadval
TT dan hisoblagichlargacha aloqa liniyalari qarshiliklarining ma’lumotlari

l/S (d/mm)	1mm^2 (1,13)	1,5 mm^2 (1,38)	2mm^2 (1,6)	2,5 mm^2 (1,78)	4 mm^2 (2,26)	6 mm^2 (2,76)	10 mm^2 (3,57)	16 mm^2 (4,5)
5 m	0,18	0,12	0,09	0,07	0,05	0,03	0,02	0,01
10 m	0,35	0,23	0,18	0,14	0,09	0,06	0,04	0,02
15 m	0,53	0,35	0,27	0,21	0,13	0,09	0,05	0,03
20 m	0,7	0,47	0,35	0,28	0,18	0,12	0,07	0,04
25 m	0,88	0,59	0,44	0,35	0,22	0,15	0,09	0,06

Tijorat asosida hisobga olishda elektron hisoblagichlardan foydalanish TT nominal yuklamasiga talablarni kamaytiradi. Uni 5 V A qiymat bilan chegaralash mumkin.Bu yakuniy natijada proporsional ravishda asbobli hisobga olishda elektr energiyani texnik yo‘qotishlarni kamaytiradi.

Agar ishlatilishi sharoitlari bo‘yicha TT ni hisoblagichdan uzoqda joylashtirish (masalan, 25 m va undan uzoqroqqa) zarur bo‘lgan hollardanominal yuklama oshirilgan quvvatli TT yoki 1 A nominal tokli shunda quvvatli TT dan foydalanish zarur (bunda ikkilamchi zanjirning yo‘l qo‘yiladigan maksimal tashqi qarishiligi 25 marttaga ortadi). So‘nggi holda mos ravishda 5 A ga emas, 1 A nominal tokka hisoblagichlarni qo‘llash zarur.