Elektr ta’minoti tizimida energiya nazorati va hisobi

NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Texnik topshiriq va uning avtomatlashtirilgan tizimlarni yaratishdagi ahamiyati nimadan iborat?
   
2. 
   TT tarkibi va mazmunini tushuntirib bering.
   
3. 
   TT ni rasmiylashtirish tartibini tavsiflang.
   
4. 
   Texnik topshiriq qanday bo‘limlardan iborat?
   
5. 
   AT da TT ni muvofiqlashtirish va tasdiqlash tartibi nimalardan iborat?
   
6. 
   AT da hujjatlarni rasmiylashtirish tartibini tushuntirib bering.
   
7. 
   Avtomatlashtirilgan tizimda hujjatlarni yuritish tartibi.
   

7. ENHATning texnik vositalari


7.1. Hisoblagichlarni tok transformatorlari orqali ulash
Energiya tizimlari 0,4 kV kuchlanishli taqsimlash tarmoqlarida va iste’molchilarda o‘lchov tok transformatorlaridan (O‘TT) foydalanib elektr energiyani tijorat asosida hisobga olish so‘nggi yillarda bir fazali ikki cho‘lg‘amli 0,5 sinfdagi tok transformatorlari vaelektron hisoblagichlaridan (aktiv va/yoki reaktiv energiya) ommaviy foydalanish asosida qurildi. Ulardan har biri o‘z tok bo‘yicha zanjirlari bilan uchta bir fazali TT orqali ulanadi, parallel zanjirlari bilan (kuchlanish bo‘yicha) esa to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zgaruvchan tok past kuchlanishli uch fazali to‘rt o‘tkazgichli tarmog‘i liniyasiga ulanadi (7.1-rasm).



Uch fazali uch elementli hisoblagich

7.1-rasm. Uchta bir fazali TT orqali uch fazali uch elementli hisoblagichni ulash sxemasi

0,4 kV dan yuqori kuchlanishli tarmoqlarda hisoblagichlarning parallel zanjirlari ulanadigan qo‘shimcha o‘lchov kuchlanish transformatorlari ishlatiladi.

Ko‘rsatilgan vositalarni real sharoitlarda qo‘llanilishidagi kafolatlanadigan o‘lchashlar aniqligi o‘lchov kompleksi – uchta TT li hisoblagichning yo‘l qo‘yiladigan nisbiy xatoligi chegarasi orqali aniqlanadi. Bu xatolikning tashkil etuvchilari TT va hisoblagichning tizimli va tasodifiy asosiy tokli va burchakli xatoliklari, shuningdek, turli ta’sir etuvchi omillar ta’siri bilan bog‘liq ularning qo‘shimcha xatoliklari hisoblanadi.
Iste’molchilar yuklamalarining kamayishi va sezilarli tebranishlarida ko‘rib chiqilgan hisobga olish katta xatolik bilan farqlanadi, bu umuman elektr energiyani asbobli kamomadiga va tijorat yo‘qotishlarini ortishiga olib keladi. Elektr tarmoqlari hududlarida (ETH) uning nimstansiyalarida ko‘pincha yuqori kuchlanishlar tomoni bo‘yicha olingan olingan elektr energiya va past kulanishlar tomoni bo‘yicha iste’molchilarga berilgan elektr energiya bo‘yicha 20 % va undan ortiq nobalans qayd etilmoqda. Ba’zan iste’molchi elektr ienergiyadan foydalanayotgan, unda past quvvatli elektr qurilmalar va yoritish ishlayapti, energiya tizimining hisoblagichlari esa nolli iste’molni ko‘rsatadigan mantiqqa zid holatlar yuz beradi. Turli baholashlar bo‘yicha asbobli kamomad orqali aniqlanadigan elektr energiyani tijorat yo‘qotishlari (o‘lchash vositalarining xatoliklari, ularning noto‘g‘ri tanlanishi va ishlatilishi) ulushi butun tijorat yo‘qotishlarining 25 - 30% ga etadi.
7.1-jadval
Birlamchi tokning katta o‘zgarish diapazoniga 0,5 va 0,5S aniqlik sinflaridagi tok transformatorlari tokli xatoliklarining bog‘likliklari

Birlamchi tokning katta o‘zgarish diapazoni	Tokli xatolik
	0,5 aniqlik sinfi	0,5 S aniqlik sinfi
100 – 120% I1n	0,5%	0,5%
20 – 100% I1n	0,75%	0,5%
5 - 20I1n	1,5%	0,75%
1 – 5% I1n	me’yorlashtirilmagan	1,5%